SONG NGƯ VÀ THÁP MỘT Hoàng Kim viết bên tháp SkyTokyo
Song Ngư đôi cá nhỏ tuổi thơ Thanh thản tung tăng giữa bến bờ. Tháp Tokyo Sky Tree hoàn thành, Lồng lộng giữa trời cao xanh thẳm.
Chúc mừng anh Đỗ Đình Thuận và các bạn sinh nhật ngày 29 tháng 2 vui khỏe hạnh phúc. 29 tháng 2 là ngày đặc biệt chỉ có ở năm nhuận, xuất hiện mỗi bốn năm một lần như 2012, 2016, 2020, v.v. Người sinh ngày Song Ngư 29-2 có ý nghĩa là sở hữu một ngày sinh bất thường, là người có tài năng và tính cách khác thường, tốt bụng, thân thiện, lạc quan nhưng ưa nhìn đời tích cực và giữ bản tính vô tư với tâm trạng phấn khởi của tuổi thơ; Ngày này, theo truyền thuyết thế kỷ thứ 5 tại Ireland, Thánh Patrick đã đồng ý, chấp nhận cho phụ nữ trong vùng được phép hỏi cưới bất kỳ đàn ông nào mà họ thích vào ngày 29 tháng 2 mỗi năm nhuận. Ngày này sau đó được coi là Ngày phái đẹp tỏ tình. Wikipedia Ngày này năm xưa. Năm 2012 – Tháp Tokyo Sky Tree hoàn thành, là tháp cao nhất thế giới thời ấy. Bài chọn lọc ngày 29 tháng 2: Song Ngư và Tháp Một; Xuân sớm Ngọc Phương Nam; Người lính già thời Bác; Giống khoai lang HL491 Nhật tím, Qua sông Thương gửi về bến nhớ; Thông tin tại http://fa.hcmuaf.edu.vn/hoangkimlong và https://cnm365.wordpress.com/cate…/chao-ngay-moi-29-thang-2/
“Đã chẵn tháng rồi, ôi Mạ ôi! Tuần trăng tròn khuyết đã hết rồi Mà con không thấy đâu bóng Mạ Thấy trăng vắng Mạ dạ bùi ngùi. (1)
Năm mươi ngày chẵn thấm thoắt trôi Mạ về cỏi hạc để con côi Vầng trăng tròn trặn vừa hai lượt Vắng Mạ, lòng con luống ngậm ngùi. (2)
Con đọc sách khuya không nghe tiếng Mạ Nỗi tâm tư con nghĩ miên man Lúc Mạ còn, con bận việc riêng con Không đọc được để Mạ nghe cho thỏa dạ. Nay con đọc, vắng nghe tiếng Mạ Nỗi bùi ngùi lòng dạ con đau Sách mua về đọc Mạ chẵng nghe đâu Xót ruôt trẻ lòng sầu như cắt. Mạ ơi Mạ, xin Mạ hãy nghe lời con đọc. (3)
Buồn khi rảo bước đồng quê Buồn khi chợp mắt Mạ về đâu đâu Buồn khi vắng Mạ dạ sầu Buồn khi mưa nắng giải dầu thân Cha Buồn khi sớm tối vào ra Ngó không thấy Mạ, xót xa lòng buồn. (4)
Nhớ năm năm cơm ngày một bữa Thương Cha ngực nát bởi bom thù Tấm áo rách suốt đời lương thiện ‘Lời Nguyền’ khắc cốt ghi tâm:
Không vì danh lợi đua chen Công Cha nghĩa Mẹ quyết rèn bản thân. (5)
HOÀNG NGỌC DỘ TRANG THƠ KHÁT VỌNG Hoàng Ngọc Dộ và Hoàng Kim
anh Hai Hoàng Ngọc Dộ cũng là người Thầy dạy học đầu tiên cho Hoàng Kim: “Dặn con cháu khiêm nhu cần kiệm”; “Cảnh mãi đeo người được đâu em Hết khổ, hết cay, hết vận hèn Nghiệp sáng đèn giời đang chỉ rõ Rồi đây cay đắng chẳng buồn chen”;”Không vì danh lợi đua chen. Công Cha nghĩa Mẹ quyết rèn bản thân”; “Soi mặt mình trong gương không bằng soi mặt mình trong lòng người”; “Có những di sản tỉnh thức cùng lương tâm, không thể mất và không thể tìm lại được”. Hoàng Ngọc Dộ trang thơ “Khát vọng” (1) https://www.thivien.net/…/Kh%…/topic-jvbfrjspi2Y6S8b3jeqzpA…
ÁNH SAO Hoàng Ngọc Dộ
Bóng đêm trùm kín cả không trung Lấp lánh phương Đông sáng một vừng Mây bủa, mây giăng còn chẳng ngại Hướng nhìn trần thế bạn văn chương.
LỜI NGUYỀN
Không vì danh lợi đua chen Thù nhà, nợ nước, quyết rèn bản thân!
Ước hẹn anh em một lời nguyền Thù nhà đâu sá kể truân chiên Bao giờ đền được ơn trung hiếu Suối vàng nhắm mắt mới nằm yên.
CHÙM THƠ VỀ MẠ (MẸ-TIẾNG QUẢNG BÌNH)
(1) CHẴN THÁNG
Đã chẵn tháng rồi, ôi Mạ ôi! Tuần trăng tròn khuyết đã hết rồi Mà con không thấy đâu bóng Mạ Thấy trăng vắng Mạ dạ bùi ngùi.
(2) NĂM MƯƠI NGÀY
Năm mươi ngày chẵn thấm thoắt trôi Mạ về cỏi hạc để con côi Vầng trăng tròn trặn vừa hai lượt Vắng Mạ, lòng con luống ngậm ngùi.
(3) ĐỌC SÁCH
Con đọc sách khuya không nghe tiếng Mạ Nỗi tâm tư con nghĩ miên man Lúc Mạ còn, con bận việc riêng con Không đọc được để Mạ nghe cho thỏa dạ.
Nay con đọc, vắng nghe tiếng Mạ Nỗi bùi ngùi lòng dạ con đau Sách mua về đọc Mạ chẵng nghe đâu Xót ruôt trẻ lòng sầu như cắt.
Mạ ơi Mạ, xin Mạ hãy nghe lời con đọc.
(4) BUỒN
Buồn khi rão bước đồng quê Buồn khi chợp mắt Mạ về đâu đâu Buồn khi vắng Mạ dạ sầu Buồn khi mưa nắng giải dầu thân Cha Buồn khi sớm tối vào ra Ngó không thấy Mạ, xót xa lòng buồn.
CHIA TAY BẠN QÚY
Đêm ngày chẳng quản đói no Thức khuya dậy sớm lo cho hai người Chăm lo văn sách dùi mài Thông kim bác cổ, giúp đời cứu dân
Ngày đêm chẵng quản nhọc nhằn Tối khuyên, khuya dục, dạy răn hai người Mặc ai quyền quý đua bơi Nghèo hèn vẫn giữ trọn đời thủy chung
Vận nghèo giúp kẻ anh hùng Vận cùng giúp kẻ lạnh lùng vô danh Mặc ai biết đến ta đành Dăm câu ca ngợi tạc thành lời thơ
Hôm nay xa vắng đồng hồ Bởi chưng hết gạo, tớ cho thay mày Mày tuy gặp chủ tốt thay Nhớ chăng hôm sớm có người tri ân.
THỨC EM DẬY
Đã bốn giờ sáng Ta phải dậy rồi Sao mai chơi vơi Khoe hào quang sáng
Ta kêu Kim dậy Nó đã cựa mình Vớ vẫn van xin Cho thêm chút nữa.
Thức, lôi, kéo, đỡ Nó vẫn nằm ỳ Giấc ngủ say lỳ Biết đâu trời đất
Tiếc giấc ngủ mật Chẳng chịu học hành Tuổi trẻ không chăm Làm sao nên được
Đêm ni, đêm trước Biết bao là đêm Lấy hết chăn mền Nó say sưa ngủ
Ta không nhắc nhủ Nó ra sao đây Khuyên em đã dày Nó nghe chẳng lọt
Giờ đây ta quyết Thực hiện nếp này Kêu phải dậy ngay Lay phải trở dậy
Quyết tâm ta phải Cố gắng dạy răn Để nó cố chăm Ngày đêm đèn sách
Ta không chê trách Vì nó tuổi thơ Ta không giận ngờ Vì nó tham ngủ
Quyết tâm nhắc nhủ Nhắc nhủ, nhắc nhủ …
NẤU ĂN
Ngày một bữa đỏ lửa Ngày một bữa luốc lem Ngày một bữa thổi nhen Ngày một bữa lường gạo Ngày một bữa tần tảo Ngày một bữa nấu ăn.
(*) 5 năm cơm ngày một bữa
NỖI LÒNG
Nhá củ lòng anh nhớ các em Đang cơn lửa tắt khó thắp đèn Cảnh cũ chưa lìa đeo cảnh mới Vơi ăn, vơi ngủ, với vơi tiền
Cảnh mãi đeo người được đâu em Hết khổ, hết cay, hết vận hèn Nghiệp sáng đèn giời đang chỉ rõ Rồi đây cay đắng chẳng buồn chen.
DỰ LIÊN HOAN
Hôm nay anh được chén cơm ngon Cửa miệng anh ăn, nuốt chả trơn Bởi lẽ ngày dài em lam lũ Mà sao chỉ có bữa cơm tròn.
NHỚ NGƯỜI XƯA
Ông Trình, ông Trãi, ông Du ơi Chí cả ngày xưa Cụ trả rồi Có biết giờ đây ai khắc khoải Năm canh nguyệt giãi gợi lòng tôi
Bó gối mười năm ở nội thành Thầy xưa đã rạng tiết thanh danh Tớ nay vương nợ mười năm lẽ Sự nghiệp Thầy ơi rạng sử xanh.
EM ỐM
Bồn chồn khi được tin nhà Rằng người xương thịt nay đà bị đau Nghĩ mình là kẻ đỡ đầu Mà sao phải chịu lao đao chốn này.
ĐÊM RÉT THƯƠNG EM
Đêm này trời rét, rét ghê Ta thương chiến sĩ dầm dề gió sương Thương em lặn lội chiến trường Chăn không, áo mỏng, gió sương dạn dày.
EM VỀ
Em về anh biết nấu chi Ba lần khoai sắn, kể chi cá gà Thương em lặn lội đường xa Về nhà khoai sắn, dưa cà cùng anh
Bao giờ giặc Mỹ sạch sanh Em về anh thết cơm canh cá gà Mùng vui kể chuyện nước nhà Gia đình đoàn tụ thật là đượm vui.
LÀM ĐỒNG
Làm đồng đang buổi ban trưa Mồ hôi thánh thót, say sưa với đồng Chung tay liềm hái cuốc chòng Ngày nay nhỏ giọt, mai lòng sướng vui.
Làm đồng nắng sém, da hui Ai ơi xin chớ tham hời của dân Khổ cay nắng sém da hồng Xuân xanh già dặn với đồng, ai ơi!
NGẮM TRĂNG
Nằm ngữa trong nhà ngắm Hằng Nga Hợp cảnh, hợp tình, Hằng ngắm lại Hợp nhà, hợp cửa, ả rọi hoa Từng đám vòng tròn nằm giữa chiếu Chiếu thế mà ra lại chiếu hoa Hậu Nghệ thuở xưa sao chị ghét Ngày nay mới biết ả yêu ta.
NHÀ DỘT
Lã chã đêm đông giọt mưa phùn Lách qua tranh rạ nhỏ lung tung Chiếu giường ướt đẫm, thân đâu thoát Nghĩ cảnh nhà hoa thật não nùng.
QUA ĐÈO NGANG
Qua đèo Ngang, qua đèo Ngang Rừng thẳm Hoành Sơn giống bức màn Tường thành hai dãy nhiều lũy nhỏ Gió chiều lướt thổi nhẹ hơi hương Cổng dinh phân định đà hai tỉnh Cheo leo tầng đá, giá hơi sương Người qua kẻ lại đều tức cảnh Ta ngẫm thơ hay của Xuân Hương (1)
(1) Thơ Xuân Hương: “Một đèo, một đèo, lại một đèo Khen ai khéo tạc cảnh cheo leo …”
CUỐC ĐẤT ĐÊM
Mười lăm trăng qủa thật tròn Anh hùng thời vận hãy còn gian nan Đêm trăng nhát cuốc xới vàng Trăng dòm, ta hẹn, trăng càng dòm thêm Đất vàng, vàng ánh trăng đêm Đêm khuya, ta với nàng quên nhọc nhằn.
Hoàng Ngọc Dộ (1937-1994) là nhà giáo. Ông quê ở xã Quảng Minh, huyện Quảng Trạch (nay là thị xã Ba Đồn), tỉnh Quảng Bình. Mẹ mất sớm. Nhà nghèo. Cha bị bom Mỹ giết hại. Ông đã nổ lực nuôi dạy các em vượt qua gian khổ, nghèo đói và chiến tranh để vươn lên trở thành những gia đình thành đạt và hạnh phúc. Gương nghị lực vượt khó hiếm thấy, ăn ngày một bữa suốt năm năm, nuôi hai em vào đại học với sự cưu mang của thầy bạn và xã hội đã một thời lay động sâu xa tình cảm thầy trò Trường Cấp Ba Bắc Quảng trạch (Quảng Bình). Ông mất sớm, hiện còn lưu lại gần 100 bài thơ. Lời thơ trong sáng, xúc động, ám ảnh, có giá trị khích lệ những em học sinh nhà nghèo, hiếu học. Chúng tôi chọn lưu lại một số bài tiêu biểu trên Thi viện. Hoàng Ngọc Dộ trang thơ “Khát vọng” (1) https://www.thivien.net/…/Kh%…/topic-jvbfrjspi2Y6S8b3jeqzpA với Tình Yêu Cuộc Sống.
ĐỌC LẠI TRĂM BÀI THƠ Hoàng Kim Danh sách “100 bài thơ Việt Nam hay nhất thế kỷ 20” là kết quả cuộc thi “Chọn những bài thơ Việt Nam hay nhất thế kỷ 20” do Trung tâm văn hóa doanh nhân và Nhà xuất bản Giáo Dục phối hợp tổ chức Nhà Xuất bản Giáo Dục in thành sách và phát hành rộng rãi. nhiều năm qua vẫn làm háo hức những người yêu thơ Việt chọn đọc lại. Danh sách “100 bài thơ Việt Nam hay nhất thế kỷ 20,” ngoài “Nguyên tiêu”, 99 bài còn lại được sắp xếp theo tên tác giả dựa vào bảng chữ cái. Trang Thi Viện của tiến sĩ Đào Trung Kiên sáng lập lưu trữ và giới thiệu, HK chọn lọc: https://hoangkimlong.wordpress.com/category/doc-lai-tram-bai-tho
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên, Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên. Yên ba thâm xứ đàm quân sự, Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Dịch nghĩa
Đêm nay, rằm tháng giêng, trăng vừa tròn, Nước sông xuân tiếp liền với màu trời xuân. Giữa nơi khói sóng thăm thẳm, bàn bạc việc quân, Nửa đêm trở về, thuyền chở đầy ánh trăng.
Tháng 2 năm 1948.
Nguồn: 1. Hồ Chí Minh – Thơ, NXB Văn học, Hà Nội, 1975 2. Hồ Chí Minh toàn tập (tập 5), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000
RẰM THÁNG GIÊNG Hồ Chí Minh
Rằm xuân lồng lộng trăng soi, Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân. Giữa dòng bàn bạc việc quân, Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
Chủ tịch Hồ Chí Minh có lời đùa với bộ trưởng nhà thơ Xuân Thủy: “Xuân giang xuân thủy tiếp xuân thiên” có ba chữ xuân, sao lại dịch chỉcó hai chữ xuân“Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân” ?
Báo Tuổi trẻ đã đăng tải tin này với ý kiến của Nhà văn Lê Lựu, Giám đốc Trung tâm Văn hóa Doanh nhân, cho biết: “Chúng tôi nhận được rất nhiều bài viết công phu, thể hiện tình yêu và thái độ trân trọng với thơ ca. Có những độc giả viết đến hàng chục trang bình chọn và đưa ra nhiều lý lẽ bảo vệ cho sự lựa chọn của mình“ đại ý như trên. “100 bài thơ chia đều cho 100 tác giả, không một ai được vinh dự góp mặt với hơn một sáng tác. Hiện tượng này khiến không ít độc giả ngậm ngùi tiếc nuối khi Xuân Diệu có Nguyệt cầm nhưng không có Đây mùa thu tới hay Vội vàng… Hoàng Cầm có Bên kia sông Đuống nhưng không có Lá diêu bông… Nguyễn Duy có Đò lèn nhưng lại vắng Tre Việt Nam hay Hơi ấm ổ rơm… Ngoài ra sự vắng mặt của nhiều bài thơ nổi tiếng trong danh sách này không khỏi khiến người yêu thơ phải nuối tiếc. Phong trào Thơ Mới góp mặt trong danh sách với số lượng tác giả, tác phẩm lớn nhất. Tiếp đó là những sáng tác có ảnh hưởng sâu nặng đến suy nghĩ và hành động của bao thế hệ độc giả qua hai cuộc kháng chiến chống Mỹ và chống Pháp.
I visited Vietnam for a week this last December, where a team of NHK video-taped for a documentary of the changes caused by the new cassava varieties I introduced 20 years ago in the lives of small framers, the enhanced activities of industrial and business communities and the development of research organizations. It was a most interesting, amusing and rewarding visit where I reunited with a multitude of former small farmers who are more than willing to show me how their living had been improved because of KM-60 and KM-94 (both CIAT-induced varieties) , many “entrepreneurs” who started from a village starch factory, and several former colleagues who became Professor, Vice Rector of Universities, Directors of research centers and so on. Vietnam can be regarded as a country who accomplished the most visible and visual progress most rapidly and efficiently utilizing CIAT-induced technology.
For my own record as well as for responding to the requests from my Vietnamese colleagues, I decided to record the changes and progress that had taken place in Vietnam in general and in cassava varietal development in particular in a series of picture stories. This is the first of long stories that would follow.
The basis of Vietnamese agriculture is rice. Cassava is planted on the upper parts.
In flat, dry area, they plant cassava predominantly
Meeting old friends at Hung Loc Agricultural Research Center：Now, Hoang Kim is Senior Lecturer at Nong Lam University in Ho Chi Minh city and Nguyen Huu Hy is Director of Hung Loc Agricultural Research Center
Reunion with advanced farmer Mr. Ho Sau with Hoang Kim and students in Trang Bom, Dong Nai
Reunion with advanced farmer Mr. Tong Quoc Thanh with Hoang Kim in Tay Ninh
Meeting Former Director Truong Van Ho, old colleague Trinh Thi Phuong Loan (Retired as Deputy Director) and other friends at Root Crop Research Center, Vietnam Agricultural Science Institute in Hanoi
Meeting Tran Ngoc Ngoan (Now, Vice-Rector of Thai Nguyen University), Mrs. Loan and Mr. Ngo Trung Kien (an advanced farmer) in Mr. Kien’s house, Pho Yen, Bac Thai
Meeting Mrs. Sau and Mrs. Quyen, successful former cassava farmers, in Hatay, near Hanoi
Giving concluding remarks in the end of Vietnam Journey in Lake Hoan Kiem, Hanoi, 5 Dec 2009
A BRIEF HISTORY OF A SUCCESSFUL BREEDING PROGRAM
As is widely known, Vietnam has accomplished a rapid economic development in recent 20 years. During the same period, , cassava, starting from a low status crop grown by small farmers and consumed as human food by poor people, has grown into a major crop providing raw materials for animal feeding, industrial starch processing and most recently bio-ethanol production (though I have some reservations for using cassava for this purpose), thus bringing precious cash income to millions of small farm families. When I first visited Vietnam in 1988, cassava’s acreage all over the country was 0.28 million ha with mean yield of 8.4 t/ha. It now occupies 0.56 million ha (official figure: the actual figure is said to be around 0.65 million ha; the emphasis of research is gradually shifting from varietal improvement to soil conservation) with 15.9t/ha mean yield. Vietnam has now advanced to World No. 2 exporter of cassava products next only to Thailand.
It is extremely gratifying to witness this progress toward the end of my career; then, what made this experience possible? The breeding work that has brought this result started when I joined CIAT as cassava breeder in 1973, where CIAT was inaugurating an integrated cassava research program with global mandate by recruiting a half dozen of young PhD from world reputable universities. As such, I initiated a comprehensive cassava breeding program using a population which contained a vast genetic variation coming from more than 2000 native varieties collected from the centers of origin and diversification of cassava all over Latin America.
Especially noteworthy in this process is the fact that those countries such as Colombia, Brazil and Mexico where abundant cassava germplasm existed donated to or allowed CIAT to collect native cassava varieties on the condition that the newly established international research center CIAT uses all these germplasm for the welfare of people in the world without pursuing any monetary profit. It goes without saying that those rural small farmers who grew native cassava varieties inherited from their ancestors were very cooperative with the CIAT collection. The researchers as well the early CIAT administration clearly shared the immeasurable importance of basic germplasm in pursuing large scale breeding.
I accomplished much of the basic breeding during the first 10 years at CIAT/Colombia and moved to Thailand in 1983 by opening a CIAT/Asia office on the understanding that the effect of cassava varietal improvement would be more eminent in Asia. Thus, I started a more practical breeding in close collaboration with Thai workers. Here again, we were very thankful that the Colombian government allowed us to transfer cassava breeding materials to Asia without condition. As a result, I had transferred more than 1 million genotypes of cassava, mainly in the form of F1 hybrid seeds, from Latin America to Asia during the 15 years that followed.
This breeding work, based on the hybridizations between Latin American and Thai materials, resulted in a great success and produced many superior varieties. Now, some 97% of the total 1.15million ha of cassava in Thailand is planted with these new varieties we developed. I transferred many advanced breeding materials from Thailand to other Asian countries such as Indonesia, Philippines, China and Vietnam. In this process as well, the Thai government authorization of transferring our breeding materials to other Asian countries, which could well be potential (in fact, actual) competitors to Thailand, was to be highly appreciated.
In 1989, I brought planting stakes of Rayong 60 and Kasetsart 50 among others as a check-in baggage of the Bangkok-Ho Chi Minh flight (The import and plant quarantine permit had been very willingly arranged by the Vietnamese institution). Upon harvesting the first cycle evaluation /multiplication at Hung Loc Center in 1990, I carried the planting stakes of these varieties from HCM to Hanoi to be evaluated and multiplied by the research institutions in the North. In retrospect, my action was rather unorthodox power play. Nevertheless, considering that this was the beginning of a long story which would develop to generating an annual additional economic effect in the order of 200 million US dollars to be shared by the millions of small farmers, power play may be justified on certain critical occasions.
F1 selection at CIAT/Colombia in1976
One of the early selections, CIAT/Colombia circa 1980
F1 selection at Rayong Center, Thailand, circa 1987
Rayong 60 in Feb 1988 at Rayong Center, one of the major early successes at CIAT/Thai collaborative breeding program
A typical cassava field in North Vietnam in 1989
Cassava harvest being carried to market in Ho Chi Minh city in 1988
Processing cassava for noodle near Bien Hoa in 1988
Cassava starch processing as a cottage industry in Tay Ninh early 1990s
By 1996, farmers can harvest more cassava for feeding pigs by planting new varieties (Here is KM-60 or Rayong 60 in Hung Loc Agricultural Research Center, Dong Nai Province (1990)
and Ha Tay Province (1996)
Large scale cassava starch factories began to appear in Tay Ninh circa 1996
Cassava starch production became a big business following the step of Thailand (Tay Ninh 2009)
Now, the Bio-ethanol processing using cassava (A new Bio-Ethanol Plant is being built in Phu Tho)
Ho Chi Minh city (Saigon) I began my first trip report to Vietnam 22 years ago with the following phrase “As the Air France flight 174 landed eventlessly at the airport of Ho Chi Minh City, only the vastness of the airport reminded me of its once familiar name of Tan Son Nhut, which was now more a symbol; of disrepair and abandonment.” Now, two decades later, Ho Chi Minh city is an entirely different place. See the town before and now.
The tallest building I could see in 1988. It had an eerie feeling of a ghost house.
Street filled with bicycles in 1988.
Now in 2009, many new buildings were constructed and being constructed.
Traffic is now like Bangkok 20 years ago.
Now, serious efforts are being paid to keep the town presentable.
As a result, the city looks very charming these days.
Hanoi
A similar transmutation took place in Hanoi, but the extent of metamorphosis is actually greater in Hanoi because Hanoi in the 1980s was somewhat dismal place.
A typical Hanoi building in 1989
A Hanoi street in 1989
Hanoi outlook in 2009, it is quite an attractive town.
Hanoi street is less noisy and probably more cultured than HCM (2009)
Relaxing at Hoan Kiem Lake in Hanoi (2009)
People (South)
Children and housing in Bien Hoa near Ho Chi Minh city in 1988
Moon cake factory in Ho Chi Minh city in 1988
Busy street in Ho Ch Minh city in 2009
Barbecue shop in Ho Chi Minh city in 2009
Children and mothers attending an art class in Ho Chi Minh city in 2009
People (North)
“Curiosos”; When we visited Hanoi in 1989, just the presence of Reinhardt Howeler caused quite a sensation.
Farm people near Hanoi in 1989
Children in cassava field near Hanoi in 1989
People in front of Mrs. Sau’s house in Hatay, near Hanoi in 2009; Successful lives change many things.
People relaxing on the bridge at Hoan Kiem Lake in Hanoi in 2009
Hanoi street shop in 2009; Westerners are no longer a curiosity
Shops in Ho Chi Minh city (more pictures including)
Ben Thanh Market in the center of Ho Chi Minh city in 1988
Inside the Market
Cassava sold in open market in Ho Chi Minh city in 1988
Market in 2009
Bread shop in HCM street in 2009; the cheapest one is \15 and the most expensive one is \50 (US$0.55)
A super market
Yet, outside HCM, this type of a small, traditional operation is still common; A movable shop near Bien Hoa in 2009
Shops in Hanoi
Hanoi market with children in 1989
Money changers in Hanoi street in 1989
Hanoi street shops in 2009
A toy shop in Hanoi in 2009
A department store in Hanoi in 2009
Book store in Ho Chi Minh city
As was expected, there was hardly any book store worthy of mention in my first visit in 1988. What I observed in this visit in 2009 follows:
The main section of a big book store
Children book section
Stationary section
I was most impressed with the good quality maps printed in Vietnam being sold at very reasonable prices
Noodle shops When I first visited Vietnam in 1988, there was hardly any restaurant, in many places not even an eating place for pay, outside Saigon. All our itinerary was managed by the “Liaison officer” of the Government office in charge of foreign visitors and all the eating outside the big cities was officially arranged. The choice and the quality was predictably unimpressive at that time.
I was to witness a tremendous change in eating in this visit in 2009.
For shop in Hanoi
The renowned “Fo”
Market noodle shop in Ben Thanh Market in Ho Chi Minh city
A super deluxe version of cassava noodle “ラーメン” at \250(US$2.75)
Vietnam has caught up with Thailand in this type of ordinary eating; “Fo” is quite comparable with “Bamie Nam” of Thailand
Vietnam is the No.2 exporter of coffee next only to Brazil overtaking Colombia. As such, the Vietnamese coffee is good as ever, together with the Vietnamese bread,
Hotel I described about the state of a government-run “hotel” where we stayed in May 1989 as follows; “Yet, we had worst experiences when we traveled outside big cities. When we decided to stay in the city of Phan Rang about 350km to the northeast of Ho Chi Minh city, the new privately run hotel was all full so that we had to stay at the government run hotel. The government hotel occupied a large lot in which the sleeping quarters were 100m away from the eating place. Not a single soul was staying at this vast place on that night. I suspected no one had stayed for the past three months at least. The room was full of spider webs and dung of wall lizards and inevitably very dirty. There was no air conditioning or private toilet. A naked bulb was the only illumination and the door knob must have given out some 15 years ago and a huge pad lock had replaced it. The towel was provided but its original color was indiscernible. Many cockroaches were running in the communal bath room in which the toilet was full of rubbish and never flushed. An about 5cm rubber hose connected to the water faucet was the only shower facility (actually it worked very well; the only thing I liked of this ghost house. I was rather refreshed after suffering from all these pandemonium). The whole atmosphere suggested how a prison cell would look like. The whole setting was in good contrast with the private run hotel which was smaller but filled with guests and maintained a cheerful atmosphere. This was in the South. Things were worse in the North.
Yet, the most appalling part was the payment. The attendants, all elderly women, charged each of the Vietnamese colleagues an equivalent of US$1.75 in local currency, which was not particularly high for our understanding but paying an equivalent of 1.5 day wage for this accommodation was disputable. By regulation, they charged each of us US$27.50 in hard currency. In China, foreigners usually have to pay twice as much as native Chinese for air tickets, train tickets or hotel accommodation. For the domestic air tickets of Air Vietnam, foreigners have to pay four times as much in hard currency. Yet, this time it was 15 times as much. The attendants were showing the faces of incredulity. Anyone paying money for staying in this place was surprising enough. It must take foreign idiots to pay two month salary of local people for staying in this miserable place. Something is grossly wrong with the economic system. It is a tragedy that more than ten years was necessary to realize that.”Everything changed during the past 20 years, of course. Yet, it is in the hotel situation where the change can be seen most dramatically.
Hotel buildings in Ho Chi Minh city in 2009
Breakfast at Saigon Oscar Hotel where I stayed for three days in Dec 2009
Yet, the most impressive is the change in people’s attitude toward service and responsibility. I carelessly left a bag containing some memory cards and a recharger in my room at this Saigon Oscar Hotel. I realized this when I arrived in Hanoi but it was too late. Only half expectedly, I called the hotel from Yamatedai, Japan informing about what had happened. The hotel attendant answered that they were keeping the item in their Lost-and Found section. I immediately sent a Fax asking them to send the bag to my address in Japan. To my delight, the bag arrived in Yamatedai in good order a week later. I found it fair to inform this rather pleasant experience in some travelers’ Blog (口コミ旅行情報) as follows;
HUNG LOC AGRICULTURAL RESEARCH CENTER
In addition to the recognition, promotion and social success of my former colleagues such as Hoang Kim, Nguyen Huu Hy, Trinh Thi Phuong Loan and Tran Ngoc Ngoan, the upgrading of the institutions where we used to conduct the varietal improvement work together is another very pleasant side product of our collaboration.
We (Reinhardt Howeler and myself) started with this type of formal, if not stressful, negotiation on how we would conduct our collaboration at Hung Loc Center in 1988.
Even as late as in 1992, the meeting was not without some tenseness.
Hung Loc Center was a rather sleepy, smallish place typical of underdeveloped countries (1990)
Harvested cassava roots from the experimental plots were carried by this type of “Truck” to the nearby processing place, circa 1992.
To my delightful surprise, Hung Loc Center in 2009 is a quite different place.
New building at Hung Loc Center in 2009
Meeting old friends in front of the meeting hall at Hung Loc Center in Dec 2009.
AGRICULTURAL COLLEGE No. 3 TO THAI NGUYEN UNIVERSITY
When we first visited North Vietnam in 1989, Thai Nguyen was a rather uninspiring rural town where the only higher education institution was a small college called Agricultural College No.3. Several students hanging their laundry at their dormitory was about the only memory I got in my first visit to AC3.
AC3 campus in 1994. Children beside the cassava experiment field inside the AC3 campus in 1994
Thai Nguyen University campus in Dec 2009 (The former AC3 was upgraded to a university housing more than 10,000 students)
My dear friend Ngoan is now Vice Rector of Thai Nguyen University
Receiving a gift from the University in Dec 2009
VARIETAL IMPROVEMENT
Varietal Improvement in the South
This is, of course, the core of the story. Since much has been reported in formal papers, I am herein just showing some photos for remembrance.
The first bulk harvest of KM-60 (right) compared with the local variety, probably HL-23 (left) at Hung Loc Center in 1991.
KM-60 (left) and the local variety HL23 (right) with KK and Kim at Hung Loc Center circa 1993.
Director Hoang Kim standing contentedly with KM-94 (right) and the local variety HL23 (left) at Hung Loc Center circa 1993.
KK with colleagues at KM-60 field in Dong Nai in 1996
Harvest of new varieties from Thailand at Hung Loc Center in 1997.
Multiplication of a new variety from Thailand at Hung Loc Center in 1997.
New variety KM98-1 at Hung Loc Center in 2000.
Good planting of KM 98-5 in Tay Ninh in 2009.
KK and Kim in Tay Ninh at KM 419 field in Dec 2009.
Varietal Improvement in the North
Ngoan and KK in a varietal trial field in Bac Thai circa 1995.
KK and farmers near Pho Yen in 1997.
Local variety Vinh Phu (left) and KM-94 (right) with Ngoan and KK at AC3 experiment field in 1997.
Local variety (left) and KM-60 (right) in Hatay in 1996 with Loan at the center with a TV crew.
A new selection KM-95-1 (left) and the local variety Vinh Phu (right) in Hatay in 1997 with Director Ho on the left.
A group photo taken at the experiment field in Hatay in 1997. Faces of Ho, Loan, Mr. Tat, Mrs. Sau, Mrs Quyen among others.
Cassava field near Pho Yen in Dec 2009.
Ngoan (Professor and Vice Chancellor), Mr. Kien (a dedicated farmer), KK, and Loan (Retired Deputy director) at Mr. Kien’s cassava field near Pho Yen in Dec 2009.
READINESS FOR WORKING WITH FARMERS
One thing outstanding in our collaboration with the Vietnamese colleagues is their acute readiness for working closely with farmers. This is in good contrast to my Latin American experience.
Cassava field near Hanoi, circa 1995. Loan, a farm wife, KK and Ho.
Hearing from farmers in Hatay in 1996. KK and Mr. Chien, Deputy Director of Root Crop Research Center, VASI.
Loan leading a town meeting in Hatay in 1996.
Ngoan presiding a village meeting in Pho Yen in 1996.
Harvest of a field trial in Bac Thai in 1996; a curious mixture of Ngoan (Professor to be), students, farmers, an old woman and a baby.
Reunion at Mr. Kien’s house in Pho Yen 13 years later.
Strangely absent from my photo collection is Hoang Kim. Kim is the undisputed champion of associating with fellow researchers from other institutions, farmers from many provinces. Kim initiated the invitation of advanced farmers to the selection field at Hung Loc Center so as to evaluate and select their own favorites; a harbinger to the later much celebrated “farmer participatory research.
Here in 2009 in Dong Nai and Tay Ninh cassava field, Kim is mixing with advanced farmers, students, extension staff and officials.
SUCCESSFUL FARMER
I: Mrs. Tran Thi Quyen, Hatay
Here are the portraits of some successful farmers who had improved their lots remarkably utilizing the new cassava varieties.
Typical cassava farmers’ houses seen in our 1989 visit in North Vietnam.
Mrs. Tran Thi Quyen was one of those cassava/pig farmers in Hatay Province who had first adopted KM-60, With the better harvest of the new variety, she could increase the number of pigs she could sell to the market. This was the new house she was building using the money she earned and saved, which she was proudly showing me in my 1997 visit. The house was complete with a kitchen, toilet and bathroom under the single roof and cost some \80,000 (US$700) at that time.
Mrs. Quyen (left) with her grandchild in our reunion in Dec 2009.
Mrs. Quyen is still growing cassava and pigs. She is now building a new much bigger house.
II: Mr. Ngo Trung Kien, Pho Yen
Cassava was a small farmers’ crop used for family pig feeding or sold to small noodle factories.
Cassava chips drying on the road circa 1994.
Cassava and pig in North Vietnam before the introduction of new varieties.
Cassava noodle drying near Hanoi in 1989.
Mr. Ngo Trung Kien of Pho Yen, Bac Tay Province a dedicated farmer and one of the earliest adopters of KM-60. He has been successful in expanding his cassava/pig farming. Here in his plot in 2009, he was planting KM-98.
Mr. Kien is a innovative farmer as well. He introduced feeding chickens with cassava.
Pig feeding continues as ever. Mr. Kien told us he could now sell more than 50 mature pigs to the market annually.
Meeting village people at Mr. Kien’s house, Dec 2009. He has taught all his techniques to other farmers in the same village. Many farmers have built new houses and virtually all families own a motorcycle these days.
III: Mr. Tong Quoc Thanh, Tay Ninh
Mr. Tong Quoc Thanh of Tay Ninh Province was one of the earliest adopters of KM-60 promoted by the erstwhile Director Hoang Kim of Hung Loc Center. He was reputed to have made a lot of money by the multiplication and the sales of planting stakes of KM-60 and later KM-94. Either because he is a shay man by character or he is afraid of the Tax Office, Mr. Thanh does not elaborate too much about his success especially on the money making. Nevertheless, by any standard Mr. Thanh is a vastly successful man and the extensive cassava planting of his own cannot defy the reputation.
Mr. Thanh uses KM98-5, KM440 (tai xanh) and KM419 (tai do, cut lun) for intercropping with rubber tree, Tay Ninh in 2009.
KM-94 is still the best for mono-culture cassava in Tay Ninh, Mr. Thanh agrees. But he is planting KM98-5 (tai xanh) and KM419 (tai do) extensively in his field, probably because being a new variety, KM98-5 and KM419 still offers good opportunities for planting stake sale.
V: Mrs. Nguyen Thi Sau, Hatay … When we visited Mrs. Sau in 1996, she showed us her new pig pen; KK, Mrs. Sau, Mrs. Quyen, children and Mr. Tat (Extension office at Root Crop Research Center, VASI).
In 1997, Mrs. Sau was very proud of posing in front of her new house and motor cycles. I heard the house cost some equivalent of 250,000 (US$2,000) at that time.
Loan, Chien, Mrs. Sau’s husband (working in the Municipal office), Mrs. Sau and Tat.
Mrs. Sau’s new mansion in 2009.
Front view of Mrs. Sau’s mansion. Sala of Mrs. Sau’s mansion.
With the expansion of Hanoi city area, Mrs. Sau’s place is now much urbanized. Being a small but smart “entrepreneur”, Mrs. Sau is now President of a mineral water production and distribution company.
V: Mr. Ho Sau, Trang Bom
At the time of our first visit in 1988, Trang Bom, one of the fiercest battle fields of Vietnam War, was not much more than a sleepy little town.
Mr. Ho Sau, who lived next door to Hung Loc Center near Trang Bom and Bien Hoa, was the first farmer to be invited to Hung Loc Center to observe the harvest of a cassava varietal trial which included KM-60. He quickly decided to multiply the small sample stakes of KM-60 for his own planting and later for sales to other farmers. Mr. Sau, 2nd from left, was a celebrated participant to the Workshop held at Hung Loc Center in 1997. Mr. Sau’s cassava Palace in 2009. Mr. Sau is now an enormously successful business man owning large cassava plantings, a couple of cassava processing plants and a trading company.
His garden is decorated with many wonderful objects. A sculpture carved from the root of a single tree.
Yet, the most imposing is the crocodile pool with a dozen or so crocodiles for display.
Mr. Sau is not a type to hide his success to the extent of being flamboyant. Yet, he is intent in giving opportunities to many kinds of people. He is building houses for less fortunate families in the same village. Here in this photo below, he provides land and facility for Prof. Kim and his students to conduct field experiments. As such, I was reminded of the Colombian Pablo Escobar. While Escobar was a bad guy drug king, Mr. Sau may be a good guy cassava king.
From right to left: Students of Nong Lam University, Prof. Kim. KK and Mr. Sau.
GRAHAM GEEENE [ THE QUIET AMERICAN ]
It was a delight to travel through Vietnam with 「The Quiet American」in hand. It was my third time to read this book. By the end of the journey, my paper back was nearly disintegrated. While I could not find this novel being sold in book stores in Ho Chi Minh and Hanoi, the street hawkers had a pirated version of the book. Honoring the hawkers’ smartness of finding the value of 「The Quiet American」as souvenir, I paid 80,000Don (some \400) to a hawker in Ho Chi Minh. In Hanoi, a hawker ran after me for some 50m offering the book for 50,000Dong.
Joy of reading 「The Quiet American」at The Continental Hotel.
Excerpts from 「The Quiet American」Graham Greene
P. 60, “I never knew a man who had better motives for all the trouble he caused.”
P. 74, “I was to see many times that look of pain and disappointment touch his eyes and mouth when reality didn’t match the romantic ideas he cherished, or when someone he loved or admired dropped below the impossible standard he had set.”
P. 94, “I laugh at anyone who spends so much time writing about what doesn’t exist – mental concepts.”
P. 103, “If somebody asked you what your deepest sexual experience had been, What would you say?” I knew the answer to that. “Lying in bed early one morning and watching a woman in a red dressing-gown brush her hair.” “Joe said it was being in bed with a Chink and a negress at the same time.”
P. 167, “He gets hold of an idea and then alters every situation to fit the idea.”
Plain as it is, this novel describes about the dark side of innocence. It is now profoundly touching that Greene had clearly manifested the impossibility of America winning a war against Vietnam as far back as in 1955.
In this vein, it is unsettling to find that this novel is regarded as a simple love story, if not a melodrama, in Japan, as can be seen in the following cut out from the major newspaper Asahi. It is somehow a part of our Japanese culture to reduce things to a minimum context, resigning to not seeing the whole.
DAVID HALBERSTAM [THE MAKING OF A QUAGMIRE]
David Halberstam is best known for his 「The Best and the Brightest」which was published in 1972 and became a world best-seller. His earlier book「The Making of a Quagmire], published in 1965, is less known but highly appreciated by some critics for much of the Halberstam’s perspectives on the Vietnam War originated from his experiences described in this book. I have been wanting to read this book ever after I read 「The Best and the Brightest」but the book was out of print for a long time. In one of many Internet notices from “Amazon” , of which I seldom pay serious attention, I found 「The Making of a Quagmire」was republished in 2008.
While 「The Best and the Brightest」is an in-depth analysis of Washington politics during the Johnson/ Nixon era, 「The Making of a Quagmire」is a ground level description of the local battles and politics in Vietnam during the Kennedy time. If 「The Quiet American」is a romantic narrative of innocence and complacency, 「The Making of a Quagmire」is a poignant account of ignorance and arrogance.
While「The Making of a Quagmire」contains all the reasons why America could not win the War in Vietnam, Chapter Six “Disaster: The Battle of Ap Bac” of this book describes, factor by factor, why the South Vietnamese/American forces could not win local battles in Vietnam. It is not that the Battle of Ap Bac was the turning point of the Vietnam War. It is remarkable because the Battle of Ap Bac contained all the elements why the Viet Cong/National Liberation Front could not be defeated.
If one reads 「The Making of a Quagmire」seriously, it should be transparent under the bright sun that this war could not be won by outside forces. Yet, Kennedy/Johnson Administration did not learn from the Pulitzer Prize (1964) of Halberstam in general and from the Battle of Ap Bac (Jan 1963) in particular. The North bombing by the US Air Force started in Feb 1965 and US Marines Corps were massively stationed at Da Nang in Mar 1965. History continues. As if nothing had not been learnt from Vietnam, and from 「The Best and the Brightest」in particular, the father/son Bush Administration went ahead with the Iraq and Afghan War on the same ignorance and arrogance. To human history, what is not learnt often outweighs what is learnt.
EPILOGUE Throughout my many years of association with Vietnam, I have gotten to know many people, whom I seem to be able to categorize in retrospect. I got my first impression of the Vietnamese from the several Vietnamese trainees staying at the International Rice Research Institute, Los Baños, Philippines in 1963 and it was not particularly a favorable one. They appeared rather uncaring, cynical and apathetic, if not selfish, contemptuous, and corrupt. I may be too harsh and judgmental on them; nevertheless, Halberstam wrote about this type of people belonging to the upper strata of the South Vietnamese society during the same period so vividly and critically in 「The Making of a Quagmire」that my judgment might not have been too far away from the reality.
My ten years of close collaboration with my cassava breeding colleagues in the 1990s and the reunion with them in this trip completely changed my assessment of the Vietnamese. As evidenced by the series of my reporting here, they are industrious, insightful, considerate and indefatigable, as if to emulate General Vo Nguyen Giap. I might be a little too positively partial to those friends of mine. Nevertheless, I have a similar feeling toward some of my colleagues in Rayong, Thailand and Nanning, China to count a few. During the two decades of post-war Japan, we seem to have many Japanese of this category as well.
Then comes the mass of the population who just want tomorrow to be better than today. In this trip, I was deeply impressed and touched in meeting many people who seemed never to doubt tomorrow is better than today. This reminds me of the Japanese during the next two decades of post-war where the majority of the population was seeing a rosy future. Now in Japan, more than 30,000 people commit suicide annually and the main reason for this act is believed to be hopelessness to the present and future. Needless to say, Vietnam is not without problems such as the incompleteness of juridical system or rampant corruption to name some. Yet, the proportion of people feeling happy seems to be far higher in Vietnam than in Japan now. It is fascinating to imagine where these former colleagues of mine would further lead this society to.
People at a cassava open market near Hanoi in 1989. People on a boat in Saigon river in 1988. People on a ferry near Hanoi in 1989. Boys on a Hanoi street in 1991. Girls on a Hanoi street in 1991. Two daughters at a village starch plant in Tay Ninh in1992.
Gốc mai vàng trước ngõ Rằm xuân lại nhớ anh Cành mai rung rinh quả Xuân sang lộc biếc cành.
“Anh trồng gốc mai này cho em!” Anh cả của tôi trước khi mất đã trồng tặng cho tôi một gốc mai trước ngõ vào hôm sinh nhật con tôi. Cháu sinh đêm trước Noel còn anh thì mất lúc gần nửa đêm trăng rằm tháng giêng. https://hoangkimlong.wordpress.com/category/goc-mai-vang-truoc-ngo/
THÁI TÔNG VÀ HƯNG ĐẠO Hoàng Kim Thái Tông, Hưng Đạo, Nhân Tông là ba đỉnh cao vọi của trí tuệ. Vua Nhân Tông khi lên đỉnh Yên Tử có hỏi về đỉnh cao của dãy núi kia là gì thì vua được trả lời đó là dãy núi Yên Phụ của vòng cung Đông Triều trấn Bắc. Đức vua Nhân Tông đã lạy Yên Phụ và chọn Yên Tử nơi Cư trần lạc đạo làm chốn an nghĩ của mình. Câu chuyện Trần Thái Tông và Trần Quốc Tuấn là câu chuyện minh quân và thiên tài lưu dấu thật lạ lùng và sâu sắc nơi đất Việt.
Vua Trần Thái Tông (1218-1277) người sáng nghiệp nhà Trần có câu nói nổi tiếng trong lịch sử: “Nếu chỉ để lời nói suông cho đời sau, sao bằng đem thân mình đảm nhận trọng trách cho thiên hạ trước đã”. Vua Trần Thái Tông là bậc minh quân tài trí được sử gia so sánh với Đường Thái Tông Lý Thế Dân là một trong những vị vua giỏi nhất Trung Hoa thời trước đó. “Sáng nghiệp Việt, Đường hai Thái Tông/ Đường xưng: Trinh Quán, Việt: Nguyên Phong/ Kiến Thành bị giết, An Sinh sống/ Miếu hiệu tuy đồng, đức chẳng đồng”.
Đường Thái Tông Lý Thế Dân ngày 4 tháng 9 năm 626 đã lên ngôi hoàng đế nhà Đường nước Trung Quốc sau sự biến Huyền Vũ môn. Đường Thái Tông thiết lập nên sự cường thịnh của nhà Đường phát triển về kinh tế và hùng mạnh về quân sự nhất thế giới thời ấy, nhưng so đức độ với Trần Thái Tông vua Việt Nam thì vua Việt được người đời thích hơn.
An Sinh Vương Trần Liễu là người chống đối Trần Thái Tông và hận thù giữa họ sâu đến nỗi Trần Liễu còn di nguyện cho Trần Quốc Tuấn sau này nhất thiết phải đoạt lại ngôi vua. Nhưng vua Trần Thái Tông không chỉ tha cho An Sinh Vương Trần Liễu mà còn tha cho ngay cả Trần Quốc Tuấn là người đã gây ra câu chuyện tầy đình.
Tình yêu thương của Trần Quốc Tuấn và Thiên Thành công chúa là một câu chuyện thật quái dị và phi thường ! Tình yêu đó thật lớn lao nhưng sự việc quá liều lĩnh, khí phách và đặc biệt nguy hiểm. Trần Quốc Tuấn đã dám lẻn vào cung của Nhân Đạo Vương ngủ với người mình yêu ngay trong đêm tân hôn của Thiên Thành công chúa kết duyên với Nhân Đạo Vương mà không sợ cái chết “to gan cướp vợ người” trong lúc Trung Thành Vương con trai của Nhân Đạo Vương đang bận đãi khách chưa kịp động phòng. Công chúa Thiên Thành con gái của vua Trần Thái Tông thì đã dám trao thân cho Trần Quốc Tuấn là người mình yêu, tự chọn cái chết mà bất chấp lệnh vua cha gả con và làm đám cưới với Trung Thành Vương là con trai của vị quan đầu triều Trần Nhân Đạo Vương.
Vua Trần Thái Tông đã không làm ngơ để Quốc Tuấn bị giết. Vua chủ động kết nối lương duyên ngay cho Thiên Thành Quốc Tuấn bất chấp lẽ thường. Câu chuyện vua Trần Thái Tông không những không giết Trần Quốc Tuấn, con trai của Trần Liễu là kẻ tử thù đang rất hận mình và chính người con đó đang “cố tình phạm tội ngông cuồng trái nhân tình” . Vua chủ động tác thành cho Thiên Thành và Quốc Tuấn nên đôi vợ chồng đã kết lương duyên hóa giải mọi điều, thu phục được tấm lòng của bậc anh hùng Trần Quốc Tuấn, một phép thử đổi bằng chính tính mạng mình. Vua minh quân Trần Thái Tông đã giữ lại được cho non sông Việt một bậc kỳ tài hiếm có muôn thuở. Trần Quốc Tuấn là người sau này làm Quốc Công Tiết Chế Hưng Đạo Đại Vương nhà chính trị quân sự ngoại giao kiệt xuất nhất trong lịch sử Việt Nam, tư lệnh tối cao của Việt Nam thời nhà Trần, đã ba lần đánh thắng đội quân Nguyên Mông đế quốc hùng mạnh nhất thế giới thưở đó. Người là một trong mười vị danh tướng nổi tiếng thế giới mọi thời đại.
Chuyện lạ thật hiếm có !
Tượng Trần Quốc Tuấn ở chùa cổ Thắng Nghiêm, ảnh Hoàng Kim
Chùa cổ Thắng Nghiêm là nơi Đức Thánh Trần thuở nhỏ đã theo công chúa Thụy Bà về đây để tìm minh sư học phép Chọn người, Đạo làm tướng, viết kiệt tác Binh thư Yếu lược. Mẹ tôi họ Trần. Tôi về dâng hương Đức Thánh Trần tại đền Tổ. Lắng đọng trong tôi Lời dặn lại của Đức Thánh Trần.
Trần Hưng Đạo sinh năm 1232, mất ngày 20 tháng 8 âm lịch năm 1300, ông là con thứ ba của An Sinh Vương Trần Liễu, gọi Trần Thái Tông bằng chú ruột, mẹ ông là Thiện Đạo quốc mẫu, một người tôn thất họ Trần. Ông sinh tại kinh đô Thăng Long, quê quán thôn Tức Mặc, phường Lộc Vượng, TP Nam Định ngày nay. Ông khi lên 5 tuổi năm 1237 làm con nuôi cô ruột là Thụy Bà công chúa, vì cha ông là Trần Liễu chống lại triều đình (Trần Thủ Độ). Đại Việt sử ký toàn thư mô tả ông là người có dung mạo khôi ngô, thông minh hơn người, nhờ được những người tài giỏi đến giảng dạy nên ông sớm trở thành kỳ tài xuất chúng văn võ song toàn, thông hiểu sâu sắc huyền cơ tạo hóa, phép biến dịch và cách dùng binh.
Vua Trần Thái Tông tên thật là Trần Cảnh, sinh ngày 16 tháng 6 năm 1218 mất ngày 1 tháng 4 năm 1277, là vị hoàng đế đầu tiên của nhà Trần trong lịch sử Việt Nam, lên ngôi ngày 5 tháng 5 năm 1225 mở đầu nhà Trần trong sử Việt. Ông ở ngôi hơn 32 năm (1225 – 1258), làm Thái thượng hoàng trong 19 năm. Trần Cảnh sinh ra dưới thời kỳ nhà Lý còn tại vị, ông cùng tuổi với vị Nữ hoàng nhà Lý lúc bấy giờ là Lý Chiêu Hoàng. Ông được Chiêu Hoàng yêu mến, hay gọi vào vui đùa, Trần Cảnh khi ấy không nói năng gì nhưng khi về đều nói lại với chú họ là Trung Vũ Vương Trần Thủ Độ. Nhà Lý loạn cung đình thuở ấy đã tới đỉnh điểm. Vua Lý tuy có hai con gái thông minh, hiền hậu và rất giỏi nhưng không có con trai nối dõi, trong khi hoàng tộc nhà Lý lắm kẻ mưu mô kém đức dòm ngó ngôi báu. Nước Đại Việt thuở đó bên ngoài thì họa ngoại xâm từ đế quốc Nguyên Mông đang rình rập rất gần, bên trong thì biến loạn bùng nổ liên tục nhiều sự kiện rất nguy hiểm. Trần Thủ Độ nắm thực quyền chốn cung đình, nhận thấy Trần Cảnh cháu mình cực kỳ thông minh đỉnh ngộ, thiên tư tuyệt vời, xứng đáng là một minh quân tuyệt thế, lại được Lý Chiêu Hoàng rất yêu mến quý trọng nên ông đã dám đám đặt cược việc làm vua của cháu với họa diệt tộc Trần để sắp đặt hôn nhân Trần Cảnh với Lý Chiêu Hoàng. Sự kiện khai sáng nhà Trần chấm dứt triều đại nhà Lý đã tồn tại hơn 200 năm xảy ra vào ngày 31 tháng 12 năm 1225.
Lý Chiêu Hoàng tức Lý hoàng hậu vợ Trần Thái Tông trớ trêu thay sinh con nhưng con bị chết yểu ngay sau khi sinh, cho nên Trần Thái Tông không có người kế vị chính danh phận, trong lúc sự chống đối và chỉ trích cay độc của tôn thất nhà Lý do Hoàng Thái hậu cầm đầu lại đẩy lên cao trào rất nặng nề. Nhiều kẻ tôn thất mượn tiếng có con trai nối dõi dòm ngó cướp ngôi vua. Thuận Thiên công chúa là vợ của Trần Liễu khi ấy đang mang thai Trần Quốc Khang được 3 tháng. Thái sư Trần Thủ Độ năm 1237 nắm thực quyền phụ chính đã ép cha của Trần Quốc Tuấn là Trần Liễu phải nhường vợ là Thuận Thiên công chúa (chị của Lý Chiêu Hoàng) thay làm Chính cung Hoàng hậu cho Trần Thái Tông, đồng thời giáng Lý hoàng hậu xuống làm công chúa. Việc này khiến Trần Liễu căm phẫn chống đối và vua Trần Thái Tông bỏ lên tu ở núi Yên Tử.
Vua Trần Thái Tông sau này đã chứng ngộ vận nước lâm nguy không thể không xử lý thời biến khi cường địch bên ngoài câu kết nội gián bên trong để cướp nước ta. Vua Trần Thái Tông đã đặt vận mệnh “non sông đất nước Việt trên hết”, chấp nhận quay trở về. Vua Trần Thái Tông đã chấp nhận sự dấn thân “Nếu chỉ để lời nói suông cho đời sau, sao bằng đem thân mình đảm nhận trọng trách cho thiên hạ trước đã”, thuận sự kiến nghị của Triều đình.
Vua Trần Thái Tông sau này truyền ngôi cho Thái tử Trần Hoảng là con đích (hàng thứ hai sau Trần Quốc Khang vốn là con Trần Liễu, anh em cùng cha khác mẹ với Trần Quốc Tuấn) vào ngày 24 tháng 2 năm 1258 để làm Thái thượng hoàng. Trần Thái Tông được tôn làm Hiển Nghiêu Thánh Thọ Thái Thượng Hoàng Đế. Trần Hoảng lên ngôi vua hiệu Trần Thánh Tông. Tước vị và thông lệ Thái thượng hoàng của nhà Trần từ đấy đã trở thành truyền thống, vừa rèn luyện cho vị Hoàng đế mới cai trị đất nước vừa tránh được việc tranh giành ngôi báu giữa các con do sự chính danh phận đã sớm được định đoạt.
Trần Liễu gửi con là Trần Quốc Tuấn cho Thụy Bà công chúa tu tập tại chùa Thắng Nghiêm tìm minh sư luyện rèn văn võ. Sau đó Trần Liễu dấy binh làm loạn ở sông Cái, cuối cùng bị thất thế, phải xin đầu hàng. Trần Thủ Độ toan chém nhưng Trần Thái Tông liều chết đưa thân mình ra ngăn cản buộc lòng Thủ Độ phải tự mình buông bảo kiếm xuống sông. Trần Liễu được tha tội nhưng quân lính theo ông làm phản đều bị giết hết và vua Thái Tông đổi ông làm An Sinh vương ở vùng đất Yên Phụ, Yên Tử thuộc tỉnh Quảng Ninh ngày nay.
Trần Quốc Tuấn từ 5 tuổi đã được minh sư rèn luyện trở thành một vị nhân tướng lỗi lạc phi phàm lúc ông trở về kinh đã sớm được Trần Thái Tông phát hiện quý trọng đức độ tài năng trong số con cháu vương thất. Qua sự biến Trần Quốc Tuấn yêu thương công chúa Thiên Thành, là con gái của vua Trần Thái Tông, nhân lễ hội trăng rằm nửa đêm đã lẻn vào chỗ ở của công chúa và thông dâm với nàng. Thời nhà Trần đã có quy định, để tránh ngôi vua truyền ra ngoài, chỉ có người trong tộc mới được lấy nhau nên kết hôn cùng huyết thống là điều không lạ và chuyện “quái” ấy cũng ‘quái” như việc Trần Thái Tông lấy vợ Trần Liễu.
Lại oái oăm thay, người Trần Quốc Tuấn yêu say đắm là công chúa Thiên Thành, mà vua Trần Thái Tông năm 1251 đã đính ước gả cô cho Trung Thành Vương là con trai của Nhân Đạo Vương. Vua Thái Tông đã nhận sính lễ, thông báo với quần thần và đang tiệc cưới. Trần Quốc Tuấn nửa đêm trăng rằm đột nhập vào phòng riêng công chúa ở phủ Trung Thành Vương và đôi trai gái trẻ đồng lòng đến với nhau. Quốc Tuấn nói với công chúa Thiên Thành sai thị nữ đi gặp Công chúa Thụy Bà cấp báo với vua ngay trong đêm đó. Vua hỏi có việc gì, Thụy Bà trả lời:“Không ngờ Quốc Tuấn ngông cuồng càn rỡ, đang đêm lẻn vào chỗ Thiên Thành, Nhân Đạo đã bắt giữ hắn rồi, e sẽ bị hại, xin bệ hạ rủ lòng thương, sai người đến cứu”. Trần Thái Tông vội sai người đến dinh Nhân Đạo vương, vào chỗ Thiên Thành, thì thấy Trần Quốc Tuấn đã ở đấy. Hôm sau, Thụy Bà công chúa dâng 10 mâm vàng sống đến chỗ Trần Thái Tông xin làm lễ cưới Thiên Thành công chúa cho Trần Quốc Tuấn. Thái Tông bắt đắc dĩ phải gả công chúa cho ông và lấy 2000 khoảnh ruộng ở phủ Ứng Thiên để hoàn lại sính vật cho Trung Thành vương. Tháng 4 năm đó, Trần Liễu ốm nặng. Lúc sắp mất, Trần Liễu cầm tay Trần Quốc Tuấn, trăng trối rằng: “Con không vì cha lấy được thiên hạ, thì cha chết dưới suối vàng cũng không nhắm mắt được”. Trần Quốc Tuấn ghi để trong lòng, nhưng không cho là phải.
Câu chuyện Trần Quốc Tuấn yêu thương công chúa Thiên Thành và đã dám lấy tính mạng của mình làm liều như thể “cố tình phạm tội ngông cuồng trái nhân tình”, nhưng mấy ai thấu hiểu đó là sự lưa chọn sinh tử, phép thử tối cao cuối cùng của vị nhân tướng trước khi trao sinh mệnh đời mình cho Người tin yêu mình trong thực tiễn. Đó là phép biến Dịch của “Đạo làm tướng” “Chọn người”.
Trần Thái Tông và Trần Quốc Tuấn trong câu chuyện đêm trăng rằm để hiểu sâu hơn chiến công nhà Trần ba lần đánh thắng quân Nguyên, những trang binh thư kiệt tác muôn đời, và ba đỉnh cao vọi của trí tuệ nhân loại.
Đừng để lạc mất nhau em nhé. Ta thương nhau thăm thẳm tháng năm dài. Khi thoáng chốc trăm năm nhìn trở lại. Ta trọn đời tay nắm chặt bàn tay.
Nắm chặt tay anh đi em! Anh ước mong em đến đây Giữa hoa lá cỏ cây Của mùa Xuân ngập nắng Trời hóa xanh trong Sau cơn mưa chiều bất ngờ rơi nặng Gió mang hương đồng tha thiết tặng em.
Đừng hỏi anh sao mãi ước mong thêm Dù mình đã trao những lời hạnh phúc Biết bao yêu thương, giận hờn, cơ cực Dẫu trao nhận hoài cũng chẳng đủ cho nhau.
Trong cái nắng ban mai Cho đến nắng buổi chiều, Cho đến đêm muộn rồi Thức dây cùng bình mình Ngắm dòng người đi vội vã Sao anh nhớ em đến vậy! Ước được nắm tay em Mặc dòng người xô đẩy, Vượt qua phố đông ngã năm, ngả bảy … Đi đến tận cùng Hạnh phúc tình yêu giấc mơ hiền lành Giấc mơ hạnh phúc.
Là điều anh ước mơ bấy lâu (Và chắc em cũng vậy). Đừng cười anh, em nhé! Ước mơ của anh nhỏ nhoi, bình dị. Mong cho những lứa đôi như mình Mãi mãi yêu thương!
Nắm chặt tay anh đi em! Bằng lòng theo anh Cho dẫu cuộc đời Nhiều khi xô ta ngã Anh nguyện suốt đời làm chỗ dựa của đời em. Em mãi là ngôi nhà hạnh phúc bình yên!
Giữ chặt tay anh đi em! Bởi khi mình đã trong nhau Thì vất vả đọa đầy cũng không chia cắt nổi Mình đã tri kỷ với nhau rồi Thì chẳng thể nào Vuột khỏi đời nhau.
Giữa ngày vui nhớ miền Đông Nôn nao lòng lại giục lòng nhớ thương Chân đi muôn dặm nẻo đường Phải đâu cứ đất quê hương mới là
Đêm nằm nghe gió thoảng qua Nồng thơm hương lúa, đậm đà tình quê Chợt dưng lòng lại gọi về Vùng quê xa với gió hè miền Đông
Vục đầu uống ngụm nước trong Nhớ sao Vàm Cỏ ngọt dòng sông xanh Nhớ từ xóm Giữa xa em Nhớ lên Bù Đốp, Lộc Ninh, xóm Chùa
Xa em từ bấy đến chừ Một vầng trăng sáng xẻ chia đôi miền Em về Châu Đốc, Long Xuyên Anh lên Sêrêpốc với niềm nhớ thương
Nằm đêm lưng chẳng tới giường Nghe chao cánh võng giữa rừng đêm khuya Chăm chăm theo nét bản đồ Cùng anh cùng bạn tiến vô Sài Gòn
Giữa ngày vui nhớ miền Đông Nhớ em nhớ bạn, thuỷ chung vẹn toàn Phải vì vất vả gian nan Của bao năm đặm nhớ thương đến rày …
Non sông những tháng năm này Lọc muôn sắc đỏ cho ngày hội vui Nhớ em trong dạ bùi ngùi … Trông trời hoa, nhớ đất trời miền Đông.
NẮM CHẶT TAY ANH ĐI EM Hoàng Kim
Đừng ngớ ngẩn lạc mất nhau em nhé. Ta thương nhau thăm thẳm tháng năm dài. Khi thoáng chốc trăm năm nhìn trở lại. Suốt trọn đời tay nắm chặt bàn tay.
Nắm chặt tay anh đi em! Anh ước mong em đến đây Giữa hoa lá cỏ cây Của mùa Xuân ngập nắng Trời hóa xanh trong Sau cơn mưa chiều bất ngờ rơi nặng Gió mang hương đồng tha thiết tặng em.
Đừng hỏi anh sao mãi ước mong thêm Dù mình đã trao những lời hạnh phúc Biết bao yêu thương, giận hờn, cơ cực Dẫu trao nhận hoài cũng chẳng đủ cho nhau.
Trong cái nắng chiều, Dòng người đang đi vội vã Sao anh nhớ em đến vậy! Ước được nắm tay em Mặc dòng người xô đẩy, Vượt qua phố đông ngã năm, ngả bảy… Đi đến tận cùng Hạnh phúc tình yêu.
Là điều anh ước mơ bấy lâu (Và chắc em cũng vậy). Đừng cười anh, em nhé! Ước mơ của anh nhỏ nhoi, bình dị. Mong cho những lứa đôi như mình Mãi mãi yêu thương!
Nắm chặt tay anh đi em! Bằng lòng theo anh Cho dẫu cuộc đời Nhiều khi xô ta ngã Anh nguyện suốt đời làm chỗ dựa của đời em. Em mãi là ngôi nhà hạnh phúc bình yên!
Giữ chặt tay anh đi em! Bởi khi mình đã trong nhau Thì vất vả đọa đầy cũng không chia cắt nổi Mình đã tri kỷ với nhau rồi Thì chẳng thể nào Vuột khỏi đời nhau.
