SẮN VIỆT NAM HÔM NAY VÀ NGÀY MAI Hoàng Kim Chương trình Sắn Việt Nam (Viet Nam Cassava Program VNCP) là một trường đời và trường học lớn. Đó là một kinh nghiệm quý giá cho sự liên kết chặt chẽ giữa nông dân với ‘bạn nhà nông’, bao gồm các các chuyên gia quốc tế với gia đình sắn Việt Nam cùng làm việc chặt chẽ với nông dân xây dựng mô hình điểm trình diễn (là chìa khóa của sự bảo tồn và phát triển sắn bền vững). Chúng tôi đã cùng nhau đánh giá giống sắn mới và kỹ thuật thâm canh sắn thích hợp trên ruộng nông dân. Sư hợp tác chặt chẽ xâu chuỗi sự thành công bền vững của Cách mạng sắn ở Việt Nam. https://youtu.be/81aJ5-cGp28
ACIAR CIAT VÀ SẮN VIỆT NAM
Chương trình sinh kế và chuỗi giá trị sắn của ACIAR. ‘Thiết lập giải pháp bền vững cho bệnh sắn ở vùng Đông Nam Á’ là sự tiếp nối và hổ trợ đặc biệt cấp bách, cần thiết, hiệu quả, với tính khả thi cao cho sự bảo tồn và phát triển Cách mạng sắn ở Việt Nam. Tiến sĩ Jonathan Newby khuyến nghị giữa kỳ của AGB / 2012/078 và ASEM / 2014/053 vào tháng 1 năm 2018 về các giải pháp can thiệp khẩn cấp ngăn chặn dịch bệnh khảm lá sắn (CMD) và dịch bệnh chổi rồng (CWBD) : 1). nhân rộng các vật liệu trồng sạch bệnh và tích hợp với giám sát sâu bệnh; 2). hỗ trợ phát triển hệ thống cung cấp nguyên liệu trồng sạch bệnh; 3). phát triển các xét nghiệm chẩn đoán nhanh để cải thiện sâu bệnh và theo dõi bệnh; và 4). giới thiệu các dòng giống kháng bệnh cải tiến vào các chương trình nhân giống quốc gia. Đề xuất này tích hợp các khuyến nghị và hoạt động này vào dự án AGB/2018/172 hiện tại tập trung vào tìm hiểu thị trường, chuỗi giá trị và chính sách cho các công nghệ mở rộng nhằm cải thiện tính bền vững và lợi nhuận của ngành sắn.Mạng lưới sắn Việt Nam cần được bảo tồn và phát triển. Chương trình sinh kế và chuỗi giá trị sắn của ACIAR. ‘Thiết lập giải pháp bền vững cho bệnh sắn ở vùng Đông Nam Á’ . Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc (HARC) kết nối với Mạng lưới Sắn Việt Nam (VNCP) Đại Học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh (NLU) Đại Học Tây Nguyên (TNU), Sở Nông nghiệp PTNT Phú Yên, Tây Ninh… của vùng Tây Nguyên, Duyên hải Trung bộ, Đông Nam Bô trọng điểm xây dựng các mô hình nhân giống gốc để cung ứng giống nhân rộng các vật liệu trồng sạch bệnh và tích hợp với giám sát sâu bệnh . (Thông tin tạiACIAR Cassava Value Chain and Livelihood Program https://www.facebook.com/groups/1462662477369426/)
VIỆT NAM ACIAR CIAT VÀ BẢN SẮC (Hoàng Kim nhận xét)
Bạn tốt khó tìm, khó bỏ lại, và không thể quên lãng (Good friends are hard to find, harder to leave, and impossible to forget). Sắn và Việt Nam là câu chuyện dài nhiều năm còn kể. Cách mạng sắn ở Việt Nam thành tựu và bài học là những kinh nghiệm quý giá. Ở Việt Nam, sắn là cây lương thực quan trọng thứ ba sau lúa và ngô. Sắn Việt Nam ngày nay là một ngành xuất khẩu đầy triển vọng với diện tích hơn nửa triệu ha và giá trị xuất khẩu hơn một tỷ đô la Mỹ mỗi năm. Cuộc cách mạng sắn ở Việt Nam (Cassava revolution in Vietnam), với sự tham gia của hàng triệu nông dân trồng sắn, đã đạt được sự chuyển đổi lớn về năng suất, sản lượng, giá trị sử dụng và hiệu quả kinh tế. , thu nhập của cuộc sống, sinh kế và việc làm cho người dân trên toàn quốc. Sắn Việt Nam hôm nay và ngày mai tiếp tục một cuộc cách mạng mới. Cuộc chiến chống lại bệnh khảm lá sắn (CMD) và bệnh chồi rồng (CWBD) với chương trình sinh kế và giá trị sắn của ACIAR. “Thiết lập các giải pháp bền vững cho cây sắn ở Đông Nam Á” là sự tiếp nối và hỗ trợ đặc biệt cấp bách, cần thiết, hiệu quả, có tính khả thi cao để bảo tồn và phát triển Cách mạng sắn ở Việt Nam . (xem https://hoangkimlong.wordpress.com/carget/san-viet-nam-hom-nay-va-ngay-mai/
VIETNAM ACIAR CIAT AND IDENTITY (Hoang Kim review). Cassava revolution in Vietnam achievements and lessons are valuable experiences. In Vietnam cassava is the third most important food crop after rice and corn. Vietnam cassava today is a promising export industry with an area of over half a million hectares and an export value of over one billion US dollars per year. The cassava revolution in Vietnam (The cassava revolution in Vietnam), with the participation of millions of cassava farmers, has achieved great transformation in productivity, output, use value and economic efficiency. , income of living, livelihoods and jobs for people nationwide. Vietnam cassava today and tomorrow continue a new revolution. The fight against the cassava leaf mosaic disease (CMD) and dragon bud disease cassava witches Broom Disease (CWBD) with ACIAR’s cassava livelihood and value program. ‘Establishing sustainable solutions for cassava in mainland Southeast Asia’ is a continuation and support especially urgent, necessary, effective, with high feasibility for the preservation and development of Cassava Revolution in Vietnam. (see https://hoangkimlong.wordpress.com/category/san-viet-nam-hom-nay-va-ngay-mai/
SỰ KIỆN LÀM VIỆC VỚI NÔNG DÂN.giáo sư Kazuo Kawano đã kể qua phóng sự ảnh “Cassava and Vietnam: Now and Then“: “Một điều nổi bật trong sự hợp tác của chúng tôi với các đồng nghiệp Việt Nam là sự sẵn sàng cấp bách của họ để làm việc chặt chẽ với nông dân. Điều này trái ngược với trải nghiệm Mỹ Latinh của tôi. Cánh đồng sắn gần Hà Nội, vào khoảng năm 1995. Loan, một người vợ nông trại, KK (Kazuo Kawano) và Hộ. Nghe từ nông dân ở Hà Tây năm 1996. KK và ông Chiến, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Cây Có Củ, VASI. Loan điều hành một cuộc họp sắn ở Hà Tây vào năm 1996. Ngoan chủ trì một cuộc họp thôn ở Phổ Yên năm 1996. Thu hoạch thử nghiệm sắn trên thực địa ở Bắc Thái năm 1996; một hỗn hợp kỳ lạ của Ngoan (có lẽ đã là Giáo sư), sinh viên, nông dân,một bà già và một em bé. Đoàn tụ tại nhà ông Kiên ở Phổ Yên 13 năm sau đó” Chị Loan Phương Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Cây Có Củ và Giáo sư Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm Bắc Thái Trần Ngọc Ngoạn hãy cùng đọc lại những hình ảnh và trang viết này của Giáo sư Kazuo Kawano nói về Sắn Việt Nam.. Tôi thức tỉnh lời dặn của nhà văn Sơn Nam ông già Nam Bộ “Cố gắng viết ngắn câu nào cũng có thông tin”. Giáo sư Kazuo Kawano và Sắn Việt Nam hôm nay và ngày mai mãi là bài học lớn. (READINESS FOR WORKING WITH FARMERS. One thing outstanding in our collaboration with the Vietnamese colleagues is their acute readiness for working closely with farmers. This is in good contrast to my Latin American experience. Cassava field near Hanoi, circa 1995. Loan, a farm wife, KK and Ho.Hearing from farmers in Hatay in 1996. KK and Mr. Chien, Deputy Director of Root Crop Research Center, VASI. Loan leading a town meeting in Hatay in 1996. Ngoan presiding a village meeting in Pho Yen in 1996. Harvest of a field trial in Bac Thai in 1996; a curious mixture of Ngoan (Professor to be), students, farmers, an old woman and a baby. Reunion at Mr. Kien’s house in Pho Yen 13 years later.. In Cassava Now and Then by Kazuo Kawano)
Ban mai chợt tỉnh giấc, Nghe đầy tiếng chim kêu. Đêm qua mây mưa thế, Hoa xuân rụng ít nhiều?
Mạnh Hạo Nhiên (689 – 740) là nhà thơ người Tương Dương, Tương Châu,
nay thuộc tỉnh Hồ Bắc ,Trung Quốc thời nhà Đường, thuộc thế hệ đàn anh
của Lí Bạch. Ông là người nhân cách lỗi lạc, yêu thiên nhiên, phúc hậu
đức độ, học vấn tài năng trác tuyệt, giỏi thơ văn, nhưng chán ghét cảnh
quan trường nên ẩn cư vui với thiên nhiên, sông núi quê hương , đặc biệt
là Long Môn, Nam San và Lumen Sơn. Sự nghiệp văn chương của ông sừng
sững như núi cao với hai trăm sáu mươi bài thơ, phần lớn là những bài
thơ sơn thuỷ tuyệt bút . Thơ năm chữ của Mạnh Hạo Nhiên luật lệ nghiêm
cách, phóng khoáng, hùng tráng, rất nổi tiếng. Bài Xuân hiểu và Lâm Động Đình được nhiều người truyền tụng. Lí Bạch rất hâm mộ Mạnh Hạo Nhiên và có thơ tặng ông:
Tặng Mạnh Hạo Nhiên
Lý Bạch
Ta mến chàng họ Mạnh,
Phong lưu dậy tiếng đồn
Tuổi xanh khinh mũ miện
Đầu bạc ngủ mây cồn
Dưới trăng nghiêng ngửa chén
Bên hoa mê mẩn hồn
Hương bay thầm đón nhận
Không với tới đầu non
春 眠 不 覺 曉，
Xuân miên bất giác hiểu.
處 處 聞 啼 鳥。
Xứ xứ văn đề điểu
夜 來 風 雨 聲，
Dạ lai phong vũ thinh.
花 落 知 多 少？
Hoa lạc tri đa thiểu
Dịch nghĩa:
SỚM XUÂN
(Đang nằm trong) giấc ngủ mùa xuân, không biết trời đã sáng.
Khắp nơi nơi nghe tiếng chim kêu (rộn rã).
Đêm qua có tiếng gió mưa.
Không biết hoa rụng nhiều hay ít ?. Hoàng Nguyên Chương dịch
Dịch thơ
Giấc xuân trời sáng không hay,
Chim kêu ríu rít từng bầy khắp nơi.
Đêm qua mưa gió tơi bời
Biết rằng hoa cũng có rơi ít nhiều.
(Bản dịch Trần Trọng Kim)
SỚM XUÂN
Giấc ngủ mùa xuân, không biết sáng.
Khắp nơi rộn rã tiếng chim kêu.
Đêm qua sầm sập trời mưa gió
Không biết hoa bay rụng ít nhiều
(bản dịch Hoàng Nguyên Chương).
BUỔI SÁNG MÙA XUÂN
Giấc xuân, sáng chẳng biết;
Khắp nơi chim ríu rít;
Đêm nghe tiếng gió mưa;
Hoa rụng nhiều hay ít ?
(Bản dịch Tương Như)
SỚM XUÂN
Giấc xuân nào biết hừng đông.
Tỉnh ra chim đã véo von khắp trời,
Đêm qua mưa gió bời bời,
Ngoài kia nào rõ hoa rơi ít nhiều!
(Bản dịch của Ngô Văn Phú)
BUỔI SÁNG MÙA XUÂN
Đêm xuân ngủ sáng chẳng hay,
Bên ngoài chim đã hót đầy nơi nơi.
Đêm nghe mưa gió tơi bời,
Chẳng hay hoa rụng hoa rơi ít nhiều?
(Bản dịch của Hoàng Giáp Tôn)
“Xuân hiểu” (Sớm xuân) của Mạnh Hạo Nhiên nói về giấc ngủ mùa xuân
(xuân miên) thung dung, an nhiên, tự tai cho đến khi trời chợt sáng (bất
giác hiểu?). “Xuân hiểu” không đơn thuần chỉ là mùa xuân mà còn chỉ
ngày mới, quy luật vĩnh cữu của trời đất, khoảnh khắc huyền diệu của vũ
trụ, thời điểm chuyển tiếp từ đêm sang ngày, từ âm sang dương, từ tĩnh
sang động, từ tối đến sáng. Đó là thời khắc ban mai tuyệt diệu của tạo
hóa, đất trời và con người hòa chung làm một, là thời khắc giao hoà
tuyệt vời được thể hiện thanh thoát lạ lùng.
Điều đặc sắc của tác phẩm “Xuân hiểu” là đã dùng chữ xuân và chữ
hiểu. Chữ xuân thì dễ thấy để chỉ sự tươi trẻ, khởi đầu, triết lý sống
lạc quan. Chữ hiểu “giác” (覺) có nghĩa là hiểu mà không dùng chữ “tri”
(知) có nghĩa là biết để chỉ sự hiểu biết tận cùng chân tính của sự vật.
Tác giả đã dùng chữ “hiểu” (曉) để chỉ về ban mai mà không dùng các chữ
khác như: đán (旦) , tảo (早) hạo (暭), thịnh (晟), thần (晨), thự (曙), hi
(晞) v.v.. Bởi chữ hiểu vừa có nghĩa là hiểu biết , lại vừa có nghĩa chỉ
về buổi sớm, ban mai, ngày mới, cái khoảnh khắc huyền diệu của vũ trụ.
Nhà Phật đã dùng chữ “giác” (覺) này trong “giác ngộ”, “chính giác” để
chỉ những điều thấu hiểu đã đạt ngộ đến đích của thiền tính. Khoa học
giúp ta tri thức, sự biết , Phật học là minh sư chỉ ra sự đạt ngộ, giác
ngộ này . Nhà bác học Anhstanh, cha đẻ của Thuyết tương đối, nhận định:
“Nếu có một tôn giáo nào đương đầu với các nhu cầu của khoa học hiện đại
thì đó là Phật giáo. Phật giáo không cần xét lại quan điểm của mình để
cập nhật hóa với những khám phá mới của khoa học. Phật giáo không cần
phải từ bỏ quan điểm của mình để xu hướng theo khoa học, vì Phật giáo
bao hàm cả khoa học cũng như vượt qua khoa học” chính là nói trên ý
nghĩa đó.
Tôi thích lời bình của Hoàng Nguyên Chương về thơ Mạnh Hạo Nhiên: “Sau
cái tĩnh lặng của giấc ngủ là cái động, thức giấc của con người, mặt
trời và sự sống. Ta thấy sự sống tưng bừng của vũ trụ “xứ xứ” (khắp nơi)
rộn tiếng chim. Chữ “văn” ở đây cho ta xác định được cái tiểu vũ trụ
của tác giả và chính tác giả là chủ thể của con người trung tâm đang
nhìn ra khắp chốn (xứ xứ) của đại vũ trụ để bắt nguồn giao cảm từ ý
nghĩa vạn vật đều có đủ trong ta (vạn vật giai bị ư ngã) hoặc vạn vật
với ta là một (vạn vật dữ ngã vi nhất) hay nói khác hơn đó là vạn vật đã
đồng nhất với cái ngã. Hình tượng chim (điểu) cũng chỉ là một thực thể
bé nhỏ và âm thanh kêu, hót (đề) cũng chỉ là “dữ cộng tương sinh” nhưng
lại là đại biểu cho tất cả mọi sinh vật làm biểu tượng cho cả sự sống
muôn loài vừa trổi dậy. Như thế mỗi thực thể bé nhỏ ở đây không chỉ là
mỗi tiểu vũ trụ mà đã hình thành biểu trưng cho cả một đại vũ trụ.”
…Con người hiện tại tiếp tục suy tư chiêm nghiệm để tự hỏi: Dạ lai
phong vũ thinh (Đêm qua có tiếng gió mưa). Hình ảnh gió mưa chính là
nguyên nhân đưa đến hiện trạng của ngày mới. Đóa hoa là biểu tượng của
sự sống, của nguồn sinh mệnh trong cõi đời. Đó là những thực thể bé nhỏ
nhưng lại là những tiểu vũ trụ như lời Đỗ Phủ: “Nhất phiến hoa phi giảm
khước xuân” (một cánh hoa rơi làm giảm đi vẻ đẹp của xuân) nhưng ý tưởng
lại còn đi xa hơn thế nữa. Bởi vì hình thức mỗi cánh hoa còn lại trên
cành hay rụng đi là một nỗi băn khoăn về lẽ tồn tại hay không tồn tại.
Đó là sự thao thức về đời người và thân phận con người. Câu thơ “Hoa lạc
tri đa thiểu” (không biết hoa rụng nhiều hay ít?) là câu thơ tuyệt bút
đã làm bài thơ bừng tỏa. … Đây cũng là phong cách tiêu biểu của Đường
thi, phong cách đã đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật và mỗi chữ mỗi lời là
một viên ngọc...” .
Ngày mới Hoàng Kim
Tôi tâm đắc thơ “Xuân hiểu” của Mạnh Hạo Nhiên, nên thử tìm lối diễn đạt mới “Ngày mới” cho tuyệt phẩm “Xuân hiểu”: “Ban mai chợt tỉnh giấc / Nghe đầy tiếng chim kêu/ Đêm qua mây mưa thế/ Hoa xuân rụng ít nhiều?”. Ngày mới là ngày xuân. Mây mưa vừa tục vừa thanh như cuộc đời này. Chế Lan Viên có tứ thơ khoáng đạt “Chim lượn trăm vòng” cũng là sự diễn đạt tâm hồn đầy mơ ước: “Tôi yêu quá! cuộc đời như con đẻ/ Như đêm xuân người vợ trẻ yêu chồng…/ Cánh thơ tôi thoát khỏi phòng nhỏ bé? Lượn trăm vòng trên Tổ quốc mênh mông”: Hoa xuân rụng nhiều hay ít là sự thao thức về “hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi”, đời người và thân phận con người.
Giáo sư Võ Tòng Xuân và chuyên gia nông nghiệp Ghana thăm sắn Hưng Lộc. Giáo sư Võ Tòng Xuân là anh hùng lao động Việt Nam thời kỳ đổi mới. Bà Saalai Manikam là giám đốc điều hành của Arima Farms. Ông SS. Krishnamoothy là Chủ tịch ‘trái tim xanh châu Phi (Green Heart Africa). Hai chuyên gia này đều là người Ấn Độ đang làm việc ở Ghana và Cote d’ Ivoire của châu Phi. Tiến sĩ Hoàng Kim là giảng viên trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh (NLU), thư ký Chương trình Sắn Việt Nam (VNCP). Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hỷ là giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc , thạc sĩ Đinh Văn Cường phó giám đốc, thạc sĩ Phạm Thị Nhạn phó giám đốc và nhóm nghiên cứu sắn đã tiếp và làm việc. Sắn Việt Nam hôm nay và ngày mai, hình ảnh mới và câu chuyện cũ tiếp nối https://hoangkimlong.wordpress.com/category/san-viet-nam-hom-nay-va-ngay-mai/ với Jonathan Newby Quản trị viên Chuyên gia kể chuyện qua hình ảnh của ACIAR Cassava Value Chain and Livelihood Program.
Tôi theo thầy Võ Tòng Xuân tham gia kết nối lúa sắn Việt Nam đến châu Phi từ nhiều năm trước. Tôi sang châu Phi với danh nghĩa “Dr. Cassava” và ý nghĩa “giúp bạn cũng là tự giúp mình”. Lần này cũng như bao lần trước đã làm, tôi vui mừng đón thầy Xuân và bạn mới đến thăm sắn Việt Nam. Thầy Xuân là gương sáng dấn thân kết nối dự án lúa sắn châu Phi với ACIAR Việt Nam và các đồng đội. Thầy thầm lặng dấn thân cho hạt ngọc Việt. Gạo Việt và Tapioca Việt đều là Ngọc. Tôi thực lòng tin vào minh triết sống thung dung phúc hậu, thích vươn ra ngoài khi có cơ hội để trãi nghiệm cuộc sống. Tôi thích nghiên cứu khoa học, giảng dạy chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông học thuộc lĩnh vực chọn tạo nhân giống và kỹ thuật thâm canh cây trồng .
Bữa cơm hôm nay là bữa cơm làm việc ngay trên dọc đường đi. Chuyên gia xuống sân bay đã lập tức đi làm việc ngay. Họ là người Ấn Độ làm việc ở Accra, Ghana. Chuyến bay đường dài. Giới thiệu và nói lời chào mừng, tôi chỉ bông hồng đỏ trên tường với câu thơ “Sống trong đời sống cầncó một tấm lòng” và nói. “Chúc mừng các bạn đến Việt Nam. Chúc mừng thầy Xuân đón các bạn châu Phi đến làm việc trong Ngày Tình Yêu. Các bạn là người Ấn Độ làm việc ở Châu Phi. Thầy Xuân và tôi cũng đã làm việc ở Châu Phi. Chúng tôi sẵn sàng hợp tác với các bạn cùng làm việc và cùng xây dựng điểm nghiên cứu chung để mở rộng những kết quả tốt hướng tới mục tiêu tốt đẹp Việt Nam Châu Phi hợp tác Nam Nam. “Sống trong đời sống cầncó một tấm lòng” là lời Việt của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Cám ơn gương sáng thầy Xuân và các bạn Ấn Độ bài học từ người Thầy.
Ngày hôm sau đoàn đi thăm vùng sắn Tây Ninh dưới sự hướng dẫn của thạc sĩ Nguyễn Minh Cường về chọn tạo và nhân giống sắn của Trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh (NLU) tại Tây Ninh.
Ông SS Krrishnamoorthy, Chủ tịch Trái tim xanh châu Phi và ông Nguyễn Minh Cường, ThS về nhân giống sắn của NLU tại Tây Ninh. Sắn KM94 tại làng Thanh Bình, huyện Tân Biên (tìm kiếm RYT và nhân rộng vật liệu trồng sạch và tích hợp với giám sát sâu bệnh)
CÁCH MẠNG SẮN Ở VIỆT NAM Hội thảo Cây Có Củ Thế Giới được tổ chức tại Nam Ninh, Quảng Tây, Trung Quốc từ ngày 18 đến ngày 22 tháng 1 năm 2016 đã xác định: Sắn là cây trồng triển vọng thế kỷ 21; Sắn là cơ hội và thách thức của các nhà khoa học; .Cách mạng sắn ở Việt Nam thành tựu và bài học là kinh nghiệm quý giá. Ở Việt Nam sắn là cây lương thực xếp vị trí quan trọng thứ ba sau lúa và ngô. Sắn Việt Nam ngày nay là cây công nghiệp xuất khẩu triển vọng với diện tích trồng khoảng trên nửa triệu hecta và giá trị xuất khẩu đạt hơn một tỷ đô la Mỹ mỗi năm. Cách mạng sắn ở Việt Nam (The cassava revolution in Vietnam) có sự tham gia đông đảo của hàng triệu nông dân nghề sắn đã đạt được sự chuyển đổi to lớn về năng suất, sản lượng, giá trị sử dụng, hiệu quả kinh tế, thu nhập đời sống, sinh kế và việc làm cho người dân rộng khắp toàn quốc.“Cách mạng sắn ở Việt Nam” là sự tiếp nối của “Con đường lúa gạo Việt Nam“ con đường hòa bình thân thiện hiệu quả đưa Việt Nam đến với Thế giới.
BỆNH SẮN CMD VÀ CWBV
Tiến sĩ Claude M. Fauquest là một trong các người bạn tốt của nông dân trồng sắn châu Á, người đã thăm và đánh giá hiện trạng canh tác sắn tại Đăk Lăk và Phú Yên tháng 8/2017. Ông sau đó cũng là người thông báo kết luận của phiên họp đặc biệt về bệnh virus khảm lá sắn (CMD) ở Đông Nam Á tại Hội nghị sắn quốc tế lần thứ IV, Benin, ngày 11-15 tháng 6 năm 2018. Bốn báo cáo trình bày tại hội nghị quốc tế gồm: 1) Báo cáo về sự bùng nổ dịch bệnh CMD của Giáo sư Lê Huy Hàm từ AGI, Việt Nam; 2) Báo cáo kinh tế của Tiến sĩ Jonathan Newby từ CIAT – Việt Nam; 3) Báo cáo giám sát của nhà virus học Wilmer Cuellar từ CIAT-Colombia; 4) Báo cáo về các chiến lược được phát triển với các bên liên quan trong khu vực Đông Nam Á của Tiến sĩ C.M. Fauquet, Giám đốc GCP21. Các tổ chức Quốc tế và Việt Nam hiện đã có một kế hoạch hành động chi tiết phối hợp với các bên liên quan trong khu vực để nhanh chóng thực hiện các biện pháp can thiệp khẩn cấp ngăn chặn dịch bệnh khảm lá sắn CMD và dịch bệnh chổi rồng (CWBD).
Chương trình sinh kế và chuỗi giá trị sắn của ACIAR. ‘Thiết lập giải pháp bền vững cho bệnh sắn ở vùng Đông Nam Á’ là sự tiếp nối và hổ trợ đặc biệt cấp bách, cần thiết, hiệu quả, với tính khả thi cao cho sự bảo tồn và phát triển Cách mạng sắn ở Việt Nam. Tiến sĩ Jonathan Newby khuyến nghị giữa kỳ của AGB / 2012/078 và ASEM / 2014/053 vào tháng 1 năm 2018 về các giải pháp can thiệp khẩn cấp ngăn chặn dịch bệnh khảm lá sắn (CMD) và dịch bệnh chổi rồng (CWBD) : 1). nhân rộng các vật liệu trồng sạch bệnh và tích hợp với giám sát sâu bệnh; 2). hỗ trợ phát triển hệ thống cung cấp nguyên liệu trồng sạch bệnh; 3). phát triển các xét nghiệm chẩn đoán nhanh để cải thiện sâu bệnh và theo dõi bệnh; và 4). giới thiệu các dòng giống kháng bệnh cải tiến vào các chương trình nhân giống quốc gia. Đề xuất này tích hợp các khuyến nghị và hoạt động này vào dự án AGB/2018/172 hiện tại tập trung vào tìm hiểu thị trường, chuỗi giá trị và chính sách cho các công nghệ mở rộng nhằm cải thiện tính bền vững và lợi nhuận của ngành sắn.Mạng lưới sắn Việt Nam cần được bảo tồn và phát triển. Chương trình sinh kế và chuỗi giá trị sắn của ACIAR. ‘Thiết lập giải pháp bền vững cho bệnh sắn ở vùng Đông Nam Á’ . Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc (HARC) kết nối với Mạng lưới Sắn Việt Nam (VNCP) Đại Học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh (NLU) Đại Học Tây Nguyên (TNU), Sở Nông nghiệp PTNT Phú Yên, Tây Ninh… của vùng Tây Nguyên, Duyên hải Trung bộ, Đông Nam Bô trọng điểm xây dựng các mô hình nhân giống gốc để cung ứng giống nhân rộng các vật liệu trồng sạch bệnh và tích hợp với giám sát sâu bệnh . (Thông tin tạiACIAR Cassava Value Chain and Livelihood Program https://www.facebook.com/groups/1462662477369426/)
Lời ru của Mẹ ngày xưa Con ru cháu đến bây giờ Mẹ ơi Mẹ Cha trên chín tầng trời Có nghe con hát những lời Mẹ ru:
“Công Cha như núi Thái Sơn Nghĩa Mẹ như nước trong nguồn chảy ra Một lòng thờ Mẹ kính Cha Cho tròn chữ hiếu mới là đạo Con“
“Chèo thuyền cho khuất bến Son Để con khỏi chộ nước non thêm buồn …” Câu thơ quặn thắt lòng con Mẹ Cha mất sớm con còn bé thơ.
Anh Hai con viết chùm thơ Thương Cha nhớ Mẹ đến giờ chưa khuây Con đi gần trọn kiếp người Thơ anh lời dặn trọn đời theo em:
Không vì danh lợi đua chen Công Cha nghĩa Mẹ quyết rèn bản thân
MẠ ƠI Hoàng Ngọc Dộ
“Đã chẵn tháng rồi, ôi Mạ ôi! Tuần trăng tròn khuyết đã hết rồi Mà con không thấy đâu bóng Mạ Thấy trăng vắng Mạ dạ bùi ngùi. (1)
Năm mươi ngày chẵn thấm thoắt trôi Mạ về cỏi hạc để con côi Vầng trăng tròn trặn vừa hai lượt Vắng Mạ, lòng con luống ngậm ngùi. (2)
Con đọc sách khuya không nghe tiếng Mạ Nỗi tâm tư con nghĩ miên man Lúc Mạ còn, con bận việc riêng con Không đọc được để Mạ nghe cho thỏa dạ. Nay con đọc, vắng nghe tiếng Mạ Nỗi bùi ngùi lòng dạ con đau Sách mua về đọc Mạ chẵng nghe đâu Xót ruôt trẻ lòng sầu như cắt. Mạ ơi Mạ, xin Mạ hãy nghe lời con đọc. (3)
Buồn khi rảo bước đồng quê Buồn khi chợp mắt Mạ về đâu đâu Buồn khi vắng Mạ dạ sầu Buồn khi mưa nắng giải dầu thân Cha Buồn khi sớm tối vào ra Ngó không thấy Mạ, xót xa lòng buồn. (4)
Nhớ năm năm cơm ngày một bữa Thương Cha ngực nát bởi bom thù Tấm áo rách suốt đời lương thiện ‘Lời Nguyền’ khắc cốt ghi tâm:
Không vì danh lợi đua chen Công Cha nghĩa Mẹ quyết rèn bản thân
VIẾNG MỘ CHA MẸ Hoàng Trung Trực
“Dưới lớp đất này là mẹ là cha Là khởi phát đời con từ bé bỏng Là lời mẹ ru dịu dàng cánh võng Là binh nghiệp cha một thuở đau đời.
Hành trang cho con đi bốn phương trời Là nghĩa khí của cha, là nhân từ của mẹ Vẫn bầu sữa tinh thần không ngừng không nghỉ Để hành trang cho con đi tiếp cuộc đời
Cuộc đời con bươn chải bốn phương trời Nay về lại nơi cội nguồn sinh trưởng Dâng nén hương mà lòng hồi hồi tưởng Thuở thiếu thời trong lồng cánh mẹ cha
“Ước hẹn anh em một lời nguyền Thù nhà đâu sá kể truân chiên Bao giờ đền được ơn trung hiếu Suối vàng nhắm mắt mới nằm yên” (6)
“Không vì danh lợi đua chen Công Cha nghĩa Mẹ quyết rèn bản thân !”
Nơi lắng đọng vùng thiêng ký ức (7,8,9) Thơ Hoàng Ngọc Dộ (1, 2, 3, 4, 5) thơ Hoàng Trung Trực (6) Những ghi chép và lời dạy của Bố (7, 8, 9)
NGỒI BUỒN NHỚ MẸ TA XƯA Nguyễn Duy
Bần thần hương huệ thơm đêm khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn chân nhang lấm láp tro tàn xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào
Mẹ ta không có yếm đào nón mê thay nón quai thao đội đầu rối ren tay bí tay bầu váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa
Cái cò… sung chát đào chua… câu ca mẹ hát gió đưa về trời ta đi trọn kiếp con người cũng không đi hết mấy lời mẹ ru
Bao giờ cho tới mùa thu trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm bao giờ cho tới tháng năm mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm sao
Ngân hà chảy ngược lên cao quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm… bờ ao đom đóm chập chờn trong leo lẻo những vui buồn xa xôi
Mẹ ru cái lẽ ở đời sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn bà ru mẹ… mẹ ru con liệu mai sau các con còn nhớ chăng
Nhìn về quê mẹ xa xăm lòng ta – chỗ ướt mẹ nằm đêm xưa ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương…
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491–1585) là nhà giáo, nhà tiên tri, nhà thơ triết lý, nhà văn hoá lớn của thời Lê -Mạc, bậc kỳ tài yêu nước thương dân, xuất xử hợp lý, hợp thời, sáng suốt. Bài tựa về Trạng Trình của tiến sĩ Vũ Khâm Lân có vị trí trọng yếu để tìm hiểu thân thế và sự nghiệp của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Tác phẩm được viết năm 1743 cho tập gia phả dòng họ Trạng Trình sau khi cụ Trạng đã mất khoảng 158 năm. Áng văn xuất sắc này là viên ngọc rất quý của người xưa để hiểu và đánh giá đúng về thân thế và sự nghiệp của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Hoàng Kim duyên may sưu tầm được một số sách và tư liệu quý về Người, đã tuyển chọn và biên soạn tại thư mục CNM365 “Ngày xuân đọc Trạng Trình” để hàng năm bổ sung hoàn thiện, hổ trợ dạy và học, gồm: 1) Nguyễn Bỉnh Khiêm tìm trong gia phả; 2) Nguyễn Bỉnh Khiêm trên bách khoa thư; 3) Sấm Trạng Trình bản A 262 câu ; 4) Biển Đông vạn dặm giang tay giữ; 5) Thơ văn Nguyễn Bỉnh Khiêm; 6) Thầy bạn Nguyễn Bỉnh Khiêm; 7) Hậu duệ và học trò Trạng Trình; 8) Giai thoại về Trạng Trình; 9) Nguyễn Bỉnh Khiêm trí tuệ bậc Thầy.
Vũ Khâm Lân còn có tên là Vũ Khâm Thận, sinh năm 1702 tại làng Ngọc
Lặc, huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương. Ông đỗ tiến sĩ năm 1727 làm quan đến
chức Tham tụng, Ngự Sử đài, tước Ôn Quận công. Bài tựa này được chép
trong quyển “Công Dư Tiệp Ký” (Những chuyện ghi nhanh trong lúc rãnh
việc quan) của Vũ Phương Đề, cuốn 3, tờ 166- 175. Quyển “Công Dư Tiệp
Ký” là của Vũ Phương Đề do vậy có người nghi vấn tác giả bài tựa này là
Vũ Phương Đề, sinh năm 1697, người làng Mộ Trạch, huyện Đường An, nay
là Bình Giang, Hải Dương, đỗ tiến sĩ năm 1736. Căn cứ trên văn bản thì
tác giả “Bài tựa” này là của Vũ Khâm Lân mà Vũ Phương Đề là người chép
lại. Bài tựa” này tuyển chọn từ trích dẫn của nhà nghiên cứu Phạm Đan
Quế năm 2000. Bản dịch tại quyển “Bạch Vân Quốc ngữ Thi tập” của Nguyễn
Quân, nhà xuất bản Sống Mới- Sài Gòn năm 1974. Đây là một văn bản quý
đã trải qua sự sàng lọc của thời gian 269 năm (1743- 2012). Nguồn tư
liệu chuẩn mực, tin cậy với những dẫn liệu chọn lọc và xác thực, lời
văn chặt chẽ, súc tích, khoáng đạt.
NGUYỄN BỈNH KHIÊM TÌM TRONG GIA PHẢ Bài tựa Nguyễn Công Văn Đạt phổ ký
Tiến sĩ Vũ Khâm Lân viết năm 1743 Trích Gia phả dòng họ Trạng Trình
Trình Quốc công Trạng nguyên Nguyễn Bỉnh Khiêm (còn có tên khác là
Nguyễn Văn Đạt) tự Hành Phủ, đạo hiệu là Bạch Vân cư sĩ, người làng
Trung Am, huyện Vĩnh Lại, tỉnh Hải Dương. Tiên tổ ngày xưa tu nhân, tích
đức nhiều, nay không thể khảo cứu được, chỉ biết từ đời cụ tổ được tập
phong Thiếu bảo Tư Quận công, cụ bà được phong Chính phu nhân Phạm Thị
Trinh Huệ. Nguyên trước các cụ lập gia cư ở nơi có núi sông bao bọc hợp
với kiểu đất của Cao Biền, tay phong thủy trứ danh đời Đường.
Phụ thân cụ Trạng được tặng phong tước Thái bảo Nghiêm Quận công, mỹ
tự là Văn Định, đạo hiệu là Cù Xuyên tiên sinh. Cụ Văn Định học rộng,
tài cao, có đức tốt và đã có lần sung chức Thái học sinh đời Lê.
Thân mẫu cụ Trạng được phong tặng tước Từ Thục phu nhân. Bà là người
làng An Tử Hạ, huyện Tiên Minh cũng thuộc tỉnh Hải Dương, con gáí quan
Thượng thư Bộ Hộ Nhữ Văn Lân. Bà thông minh, học rộng, văn hay, lại tinh
thông tướng số. Ngay đời Hồng Đức (niên hiệu vua Lê Thánh Tôn), bà đã
đoán trước rằng vận mệnh nhà Lê chỉ bốn mươi năm nữa là suy đồi khó gỡ.
Bà có chí hướng muốn phò vua giúp nước như một bậc trượng phu nên chỉ
chịu kết duyên khi gặp người trai vừa ý. Bà kén chồng đến ngót hai mươi
năm, cho đến khi gặp ông Văn Định là người có tướng sinh quý tử, mới
thành lập gia thất.
Sau khi lấy ông Văn Định, có lần qua bến đò Hàn thuộc sông Tuyết
(sông thuộc làng Cổ Am) gặp một chàng thanh niên khác, bà nhìn người này
và ngạc nhiên than rằng “lúc trước không gặp, ngày nay sao đến đây làm
gì?”. Bọn theo hầu không hiểu nghĩa gì, cầm roi toan đánh đuổi chàng
thanh niên ấy, bà cản lại và hỏi tên họ. khi được biết, bà buồn rầu hối
hận đến cả mấy năm trời. Người thanh niên ấy không ai khác hơn là Mạc
Đăng Dung, Thái Tổ của nhà Mạc sau này.
Bỉnh Khiêm sinh năm Hồng Đức thứ 21 (tức năm Tân Hợi 1491), lúc nhỏ
có vóc dáng kỳ vĩ, chưa đầy một năm đã nói sõi. Một hôm vào buổi sáng
sớm, Văn Định được bế cậu trên tay, bỗng thấy cậu nói ngay rằng: “Mặt
trời mọc ở phương Đông” ông lấy làm lạ. Xem đó đủ biết con người khác
thường, từ lúc thơ ấu đã có vẻ khác thường.
Năm Bỉnh Khiêm được bốn tuổi, thân mẫu dạy cậu học các bài chính
nghĩa của Kinh, Truyện (tức các bài chính của các sách Tứ Thư, Ngũ
Kinh). Bà dạy bằng cách khi ru, khi hát, nhưng dạy đến đâu cậu thuộc
lòng đến đó. Cũng vào khoảng năm ấy, về thi ca, Bỉnh Khiêm đã thuộc vanh
vách đến cả mấy chục bài quốc âm (thơ Nôm)…
… Trong tám năm ở triều, tiên sinh dâng sớ hạch tội mười tám kẻ lộng
thần, xin đem ra chém để làm gương, bởi vì bản tâm. Tiên sinh chỉ muốn
trăm họ được an vui, những người tàn tật mù lòa được hành nghề hát xướng
bói toán nhưng rồi thấy người con rể là Phạm Dao ỷ thế lộng hành, tiên
sinh sợ liên lụỵ đến mình nên cáo quan về nghỉ. Năm ấy là năm Quảng Hòa
thứ hai (1542) đời Hiến Tông nhà Mạc, tiên sinh mới 52 tuổi.
Treo mũ về quê, tiên sinh dựng am Bách Vân ở phía đông làng và vẫn
lấy biệt hiệu là Bạch Vân cư sĩ. Tiên sinh bắc hai chiếc cầu là Nghinh
Phong và Trường Xuân để hóng mát, đồng thời dựng một cái quán ở bến sông
Tuyết gọi là Trung Tân quán, hiện nay quán này còn tấm bia đá làm di
tích để lại.
Ngoài ra, tiên sinh còn tu bổ chùa chiền. Tiên sinh thường cùng các
lão tăng đàm luận và thường khi thả thuyền dạo chơi Kim hải hay Úc hải
để xem người đánh cá. Các chỗ danh lam thắng cảnh như Yên Tử, Ngọa Vân,
Kinh Chủ, Đồ Sơn, nơi nào tiên sinh cũng chống gậy trèo lên, thừa hứng
ngâm vịnh, có khi quên cả sớm chiều. Mỗi khi ngắm cảnh non cao chót vót,
rừng rậm xanh rờn, gió động rì rào, chim ca thánh thót, tiên sinh lại
hớn hở tự đắc, phiêu phiêu như một vị lục địa thần tiên (thần tiên ở thế
gian).
Thời gian tiên sinh dưỡng lão ở quê hương, tiên sinh không tham dự
quốc chính nhưng nhà Mạc vẫn kính như bậc thầy. Mỗi khi có việc trọng
đại, vua Mạc thường sai quan về hỏi hoặc mời lên kinh đô nói chuyện.
Tiên sinh dâng lên ý kiến được bổ ích rất nhiều. Mỗi lần lên kinh, xong
việc, tiên sinh lại xin về, triều đình ân cần lưu lại, thế nào cũng
không được. Sau tiên sinh được nhà Mạc xếp vào hạng đệ nhất công thần,
phong tước Trình Tuyền hầu, rồi thăng dần tới tước Lại bộ Thượng thư,
Thái phó, Trình Quốc công. Ông bà hai đời cũng được truy tặng chức tước,
ba người vợ và bảy người con cũng được thứ tự phong hàm.
Năm Cảnh Lịch thứ ba (1555) đời Mạc Tuyên Tôn (Mạc Phúc Nguyên) Thư
Quốc công Nguyễn Thiến (người làng Khoa Hoạch, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà
Đông) cùng con trai là Quyện và Miễn (cũng đọc Mồi) về hàng quốc triều
(nhà Lê), tiên sinh làm bài thơ gửi cho Thiến trong có câu: Cố ngã tồn
cô duy nghĩa tại/ Tri quân xử biến khởi cam tâm (Ta giúp con côi vì
nghĩa trọng/ Ông khi xử biến khá cam lòng); Lại có câu: “Vận chuyển nhất
chu ly phục hợp/ Tràng giang khởi hữu hạn đông nam (Vận chuyển một vòng
tan lại hợp/ Trường giang đâu có hạn đông nam). Thiến xem thơ, trong
lòng cảm thấy bứt rứt. Quyện là viên tướng có tài, luôn luôn lập được
chiến công. Mạc Phúc Nguyên lấy làm lo ngại sai vời tiên sinh lên hỏi
kế. Tiên sinh tâu: “Cha Quyện với hạ thần là chỗ bạn chí thân ngày
trước, có lúc đã ở tại nhà thần, nay ra trấn thủ Thiên Trường, đang ở
vào tình thế bán tín bán nghi nay muốn bắt lại, thật chẳng khó gì, cũng
như thò tay vào túi để móc một vật gì ra thôi”. Tiên sinh nói đoạn, xin
Mạc Phúc Nguyên giao cho một trăm tráng sĩ, sai đi phục sẵn trên bắc
ngạn, rồi tiên sinh gửi thư mời Quyện sang bên thuyền uống rượu để gặp
và nói chuyện tâm tình. Quyện nhận lời ngay; thừa lúc quá say, phục binh
nổi dậy, bắt cóc đem về nam ngạn. Quyện cảm động quá khóc nức nở. Tiên
sinh dẫn Quyện theo lại nhà Mạc và sau đó trở thành một danh tướng lừng
lẫy. Nhờ đó nhà Mạc duy trì được mấy chục năm nữa.
Trong thời gian ấy, đức Thế Tổ (tức Trịnh Kiểm) nhà chúa Trịnh đã dấy
nghĩa binh, thanh thế vang dội khắp xa gần; trong trận giao tranh ở cửa
biển Thần phù, Khiêm Vương Mạc Kính Điển (con thứ của Mạc Đăng Doanh)
thua to. Thừa thắng, đức Thế tổ tiến binh theo đường núi phía tây ra
tiến đánh Kinh Bắc, trong ngoài nơm nớp lo sợ. Nhà Mạc nhờ tiên sinh
hiến kế rất nhiều, mới ổn định được tình thế lúc ấy.
Năm Diên Thành thứ 8 (1585) đời Mạc Mậu Hợp, tiên sinh lâm bệnh. Vua
Mạc sai sứ đến thăm và hỏi kế quốc sự. Tiên sinh trả lời: Sau này nước
nhà có bề gì thì đất Cao Bằng tuy nhỏ cũng thêm được vài đời (Tha nhật
quốc sự hữu cố/Cao Bằng tuy thiểu, khả diên sổ thế). Qủa nhiên, cách bảy
năm sau, nhà Mạc mất, các chúa nhà Mạc như Càn Thống, Long Thái, Thuận
Đức, Vĩnh Xương rút lên Cao Bằng cũng còn giữ được hơn 70 năm, nghĩa là
sau ba, bốn đời mới hoàn toàn bị diệt. Xem đó thấy lời dự đoán của tiên
sinh rất nghiệm.
Ngày 28 tháng 11 (âm lịch) năm ấy, tiên sinh tạ thế, hưởng thọ 95
tuổi, học trò tôn hiệu là Tuyết Giang Phu tử. Phần mộ ở trên một mô đất
khá cao trong làng…
2
Năm Thuận Bình thứ tám (1556) vua Lê Trung Tông băng, không hoàng nam
nối ngôi, đức Thế Tổ (Trịnh Kiểm) do dự không biết lập ai, hỏi trạng
nguyên Phùng Khắc Khoan, cũng không quyết định nổi, mới sai ngầm đem lễ
vật ra tận Hải Dương hỏi tiên sinh. Tiên sinh không trả lời, chỉ quay
lại bảo các gia nhân rằng:
– Vụ này lúa không được mẩy, chỉ tại thóc giống không tốt, vậy hãy đi tìm giống cũ mà gieo mạ. …
Nói xong, tiên sinh xe ra chùa, bảo các chú tiểu quét dọn và thắp
nhang, ngoài ra không đã động gì đến chuyện khác, và đó là cái thâm ý tỏ
ra cho biết “cứ việc thờ Phật thì sẽ có oản ăn”. Trạng Bùng thấy thế,
hiểu ý, xin từ giả. Qua lời kể lại, đức Thế Tổ hiểu ngay, nên đón vua
Anh Tôn về lập, tình hình nội bộ mới trở lại bình thường.
Trong thời gian ấy, Đoan Quốc Công Nguyễn Hoàng là con trai thứ Chiêu
Huân Tĩnh Vương (Nguyễn Kim) đương ở trong tình thế nguy ngập, sợ không
thoát khỏi tay Trịnh Kiểm, thân mẫu ông, người làng Phạm Xá, huyện Tứ
Kỳ, với tiên sinh là chỗ đồng hương, nên trước cảnh ấy, sai người bí mật
về làng nhờ tiên sinh chỉ giúp con trai bà một lối sống. Sứ giả đặt gói
bạc nén trước mặt, rồi chắp tay lạy mãi.
Tiên sinh thấy sứ giả cố năn nỉ nhưng vẫn không đáp, rồi đứng phắt
dậy, cầm gậy thủng thẳng bước ra sau vườn. Đến chỗ núi non bộ (giả sơn)
do mười tảng đá xanh xếp thành một dãy quanh co, tiên sinh thấy trên núi
có bầy kiến đang men đá leo lên, đứng ngắm một lúc, mỉm cười đọc:
Hoành Sơn nhất đái, khả dĩ dung thân
Sứ giả hiểu ý trở về thuật lại, Nguyễn Hoàng liền nghĩ ra kế, xin vào
trấn thủ Quảng Nam, đến nay con cháu còn hùng cứ một phương.
Trong lúc ngày thường, có lần tiên sinh cùng người học trò là Bùi
Thời Cử bói dịch trúng quẻ Càn, thế mà tiên sinh dự đoán “chỉ sau tám
đời cuộc can qua nổi dậy”. Sau đúng như thế. Lời đoán của tiên sinh quả
thật thần diệu vậy.
Riêng số học trò của tiên sinh thì đông không biết bao nhiêu mà kể.
Những người có danh vọng lừng lẫy của bản triều (nhà Lê) như Phùng Khắc
Khoan, Lương Hữu Khánh, Nguyễn Dữ và Trương Thời Cử đều là những người
nhờ sự dạy dỗ của tiên sinh.
Nhắc đến Phùng Khắc Khoan khi còn theo học, bỗng một đêm tiên sinh
đến thẳng nhà trọ, gõ cửa bảo: “Gà gáy rồi, sao chưa dậy nấu cơm, còn
nằm ỳ ngủ vậy?”. Khắc Khoan hiểu ý, vội thu xếp hành lý, tìm đường vào
Thanh Hóa, nhưng lại ẩn nơi nhà Nguyễn Dữ, người đã soạn bộ “Truyền kỳ
mạn lục”. Bộ này được thành một tác phẩm “thiên cổ kỳ bút” là một phần
lớn nhờ sự phủ chính rất nhiều của tiên sinh.
Xem đó thì thấy tiên sinh đối với bản triều (nhà Lê) cũng có góp phần đào tạo một số nhân tài vậy.
Tôi thấy tiên sinh là người lòng dạ khoáng đạt, tư chất cao siêu, sử
dụng sự hồn nhiên, không chút cạnh góc, ai hỏi thì nói không thì thôi,
đã nói câu gì là câu ấy không xê không dịch. Tiên sinh ở nơi thôn dã,
vui với cúc tùng, hơn mười năm trời vẫn không quên nước.
Văn chương của tiên sinh thường bộc lộ cái tấc dạ ưu thời mẫn thế,
không cần điêu luyện mà tự nhiên, giản dị mà lưu loát, thanh đạm mà ý
vị, câu câu đều có chỗ ngụ ý răn đời. Thơ Quốc âm của tiên sinh có
nhiều, trước đã soạn thành một tập gọi là Bạch Vân Quốc ngữ Thi tập, có
cả ngàn bài nhưng nay chỉ còn độ hơn trăm. Thơ Hán tự cũng nhiều nhưng
cũng thất lạc, tôi xem cũng đều thấy chứa những ý nghĩa thanh cao và
siêu thoát. Thí dụ câu tiên sinh tự thuật chí hướng mình:
Cao khiết thùy vi thiên hạ sĩ
An nhàn ngã thị địa trung tiên
(Cao khiết ai là thiên hạ sĩ
An nhàn ta chính địa trung tiên)
Nói về gia đình thì tiên sinh có ba vợ:
Bà vợ cả người họ Dương, hiệu Từ Ý, quê tỉnh Hải Dương, người cùng huyện, là con gái quan Hình Bộ Thị lang Dương Đức Nhan.
Bà thứ hai, người họ Nguyễn, hiệu Như Tĩnh
Bà thứ ba hiệu Vi Tĩnh, cùng người họ Nguyễn
Tiên sinh có tất cả mười hai người con, gồm bảy người trai, năm người
gái. Con trưởng lấy hiệu Hàn Giang Cư sĩ, được tập ấm phong hàm Trung
Trinh đại phu, sau làm quan đến chức Phó hiến. Con thứ hai là Túy An
tiên sinh được phong hàm Triều Liệt đại phu, tước Quảng Nghĩa hầu. Con
thứ ba hàm Hiển Cung đại phu, tước Xuyên Nghĩa bá. Con thứ tư hiệu Thuần
Phu, hàm Hoằng Nghị đại phu, tước Quảng Đô hầu. Con thư năm là Thuần
Đức, tước Bá Thư hầu (không thấy ghi người con thứ bảy). Mấy người này
đều có quân công cả.
Sau đó, Hàn Giang sinh ra Thiết Đức, Thiết Đức sinh Đạo Tiến, Đạo
Tiến sinh Đạo Thông. Đạo Thông sinh Đăng Doanh. Đăng Doanh sinh Thời
Đương. Thời Đương lúc này đã 65 tuổi, sinh được ba người con trai, đều
là cháu tám đời của tiên sinh vậy.
Năm Vĩnh Hựu nguyên niên (Ất Mão 1735 đời Lê Ý Tôn) người trong làng
vì nhớ thịnh đức của tiên sinh nên đã dựng hai đền thờ này. Người hàng
tổng cũng nhớ ơn đức, xuân thu hai kỳ đến tế lễ. Người trong họ của tiên
sinh là Nguyễn Hữu Lý sợ sau này gia phả thất lạc có soạn lại một quyển
và nhờ tôi viết cho bài tựa.
Tôi đây là người đất Hồng Châu, nghĩa là cùng quê với tiên sinh, nhưng nay đã cách 190 năm rồi, còn biết gì để viết.
Lúc thơ ấu, tôi cũng thường được nghe các bậc phụ huynh nói chuyện
tiên sinh, nhưng cũng chỉ biết đại khái là cụ Trạng Trình thôi. Sau nhân
những buổi bình luận về tiên hiền với các quan đại phu, tôi có thêm ít
nhiều nên ước có dịp thuận tiện sẽ về tận quê quán của tiên sinh để tìm
hiểu cho tường.
Ước mãi chưa được vì cứ luôn luôn bị việc quan bó buộc.
May thay! Năm Tân Dậu niên hiệu Cảnh Hưng (1741 đời Lê Hiển Tôn) tôi
vâng mệnh đổi đi Hồng Châu, nhận thấy cùng với nơi nhà cũ tiên sinh chỉ
trong gang tấc, tới lui dễ dàng, nhưng lại vì việc quân ngũ quá bề bộn
nên mãi đến mùa xuân năm sau, tức năm Nhâm Tuất, trong khi vâng mệnh đi
bối đắp đê sông Nhị Hà, mới thực hiện được ý định nói trên.
Đến quê hương của tiên sinh, tôi tìm đến nền quán Trung Tân, coi tấm
bia cũ, nhưng nét chữ đã quá mờ, không sao đọc nổi. Tôi vào đền thờ bái
yết, nhân tiện hỏi người cháu bảy đời là Nguyễn Thời Đương để xem hành
trạng nhưng cũng không thâu thập được gì. Hỏi thăm các bô lão thì sau
cơn binh lửa cũng chẳng còn ai biết; duy chỉ có viên hương ấp là Trần Bá
Quang biết sơ qua về mấy việc cũ. Ông này ôn lại cho nghe bài phú quốc
âm tức bài văn bia quán Trung Tân và đưa cho một bản lục ít bài thơ của
tiên sinh. Nhân tiện tôi hỏi đến những di tích của cầu Trường Xuân, cầu
Nghinh Phong rồi đi thăm nơi vườn cũ, tới nơi chỉ thấy ba gian nhà lá.
Thời Đương và con cháu hơn mười người cũng ở căn nhà đó.
Tôi nhìn quang cảnh đã sinh lòng hoài cảm, lại trông bốn phía càng
bồi hồi nữa. Này phía bên tả trước mặt là một cái đầm và bốn năm cái
vũng, tất cả độ vài trăm mẫu, bề sâu chỉ độ hơn trượng, chỗ đứt chỗ nối,
chỗ thắt chỗ phình, khi thì yên lặng, khi nắng vàng tỏa, phải chăng đây
chính là chỗ kiểu đất Nghiễn trì thủy ảnh (mặt hồ nghiên, ánh nước long
lanh) có khí thiêng chung đúc để sinh ra một đại nhân vậy?
Do đó tôi ngâm vịnh thẩn thơ, chẳng muốn dời chân. Ôi! Tôi muốn vì
tiên sinh viết bài tựa quyển Gia phả, nhưng ngặt vì việc quân khẩn cấp,
còn phải gác bút để đeo gươm, thành thử phải đợi ngày khác nữa.
3
Năm Quý Hợi (1743 đời Lê Hiển Tôn) khoảng mùa Đông, tôi vâng mệnh đi
dẹp bọn thuỷ khấu ở vùng Đồ Sơn, nhân lúc đóng quân trên bờ sông Tuyết,
lại đến yết kiến đền thờ của tiên sinh. Bọn Thời Đường cho tôi xem quyển
Gia phả và nói :
Trước đây đã trãi bao phen loạn lạc, chẳng còn quyển nào, sau họ mới
sưu tầm được mấy trang rách, trong đó chỉ biên tên họ tiền nhân, ngoài
ra chẳng có gì khác cả.
Vì thế tôi phải thâu nhặt ý kiến nhiều người, rồi hợp với những điều
mắt thấy tai nghe để viết nên bài tựa. Còn việc sưu tầm những bài thơ
của tiên sinh, xếp thành thiên, đóng thành tập, để lưu lại cho đời sau
thì xin nhường phấn các vị cao minh khác.
Than ôi Phượng Hoàng, Kỳ Lân, đâu phải những vật thường thấy trong vũ
trụ xưa nay, mà có thì chúng phải hiện ở những chỗ như vườn nhà Đường
(vua Nghiêu) sân nhà Nhu (vua Thuấn) mới là điềm tốt lành.
Như tiên sinh đã có sẵn tư chất thông tuệ lại thâm hiểu đạo học thánh
hiền, ví phỏng gặp thời để thi thố sở học thì chắc sẽ tạo ra được cảnh
trị bình, biến đổi được thói ở trọc phù bạc ra lễ nghĩa văn minh. Khá
tiếc thay, một người có tài đức phù tá Vương nghiệp lại sinh giữa thời
đại bá giả, khiến cho sở học không áp dụng được gì.
Tuy nhiên, dùng thì làm, bỏ thì ẩn, sự đắc dụng hay không, đối với
tiên sinh cũng chẳng quan trọng gì. Tôi rất hâm mộ điểm ấy của tiên
sinh. Tiên sinh sinh trưởng trên đất nhà Mạc, có lúc thử ra làm quan để
thi hành sở học thì cũng là việc bắt chước việc Khổng Phu Tử xưa đi ra
mắt Công Sơn Phất Nhiễu; rồi khi thấy không thể giúp được, vội bỏ đi thì
lại muốn theo trí sáng của Trương Tử Phòng theo gót Xích Tùng Tử xưa.
Nay tôi đọc những thi văn còn lại của tiên sinh, cũng chẳng khác nào
được nghe tiếng reo ngọc khua vàng, sáng sủa như thái dương, rực rỡ như
mây màu, thơ thái như cái phong vị tắm nước sông Nghi rồi lên hóng mát ở
Vũ vu của Tăng Điểm ngày trước, và cái phong độ yêu sen thích lan của
các tiên nho xưa. Đồng thời cũng như thấy tiên sinh và được bái kiến
tiên sinh ở chỗ đang ngồi dạy học vậy.
Ngoài ra, tiên sinh lại là người tinh thông Lý học, thấu triệt họa
phúc, biết rõ dĩ vãng và tương lai, cả trăm đời sau chưa chắc đã có ai
hơn được.
Ôi ! Thiên hạ xưa nay, các bậc quân vương và hiền giả thiếu gì nhưng
sống thì phú quý vinh hoa còn khuất, hỏi thời gian sau, đã có mấy ai
được người đời nhắc đến. Còn tiên sinh, nay con cháu đã bảy tám đời mà
gần thì sĩ phu, dân thứ còn xem như sao Đẩu trên trời, cho cách nghìn
năm cũng còn mường tượng như mới buổi sớm nào; xa thì sứ giả Thanh triều
là Chu Xán khi nói đến nhân vật Lĩnh Nam cũng có câu “An Nam lý học hữu
Trình Tuyền” (về môn lý học nước Nam có ông Trình Tuyền) rồi chép vào
sách để truyền lại bên Tàu.
Như thế, đủ biết tiên sinh là người rất mực của nước ta về thời đại trước vậy.
Nguyễn Bỉnh Khiêm, huý là Văn Đạt, tự Hanh Phủ, hiệu Bạch Vân cư sĩ, thường gọi là Trạng Trình Tuyết Giang phu tử, là
nhà giáo, nhà tiên tri, nhà thơ triết lý, nhà văn hoá lớn nhất thời Lê
-Mạc, bậc kỳ tài yêu nước thương dân, xuất xử hợp thời, hợp lý, sáng
suốt, nhân vật lịch sử ảnh hưởng nhất Việt Nam thế kỷ 16. Nguyễn Bỉnh Khiêm sinh năm 1491 ở Vĩnh Bảo, mất ngày 28 tháng 11 năm 1585, mẹ và bố là Nhữ Thị Thục và Nguyễn Văn Định. Nguyễn Bỉnh Khiêm có ba người vợ với 12 người con, trong đó có 7 người con trai, con trai trưởng là Nguyễn Văn Chính. Sau khi ông đậu Trạng nguyên khoa thi Ất Mùi năm 1535 và làm quan dưới triều Mạc, được phong tước Trình Tuyền Hầu rồi thăng tớiTrình Quốc Công, dân gian quen gọi ông là Trạng Trình. Ông là nhà hiền triết phương Đông, nhà tiên tri số một Việt Nam, “được
sĩ phu, dân thứ xem như sao Đẩu trên trời, cho cách nghìn năm cũng còn
mường tượng như mới buổi sớm nào; xa thì sứ giả Thanh triều là Chu Xán
khi nói đến nhân vật Lĩnh Nam cũng có câu “An Nam lý học hữu Trình
Tuyền” (về môn lý học nước Nam có ông Trình Tuyền) rồi chép vào sách để
truyền lại bên Tàu” theo nhận định của tiến sĩ Vũ Khâm Lân trong Bài tựa Nguyễn Công Văn Đạt phổ ký viết năm 1743 trích Gia phả dòng họ Trạng Trình. Ông trao lại kiệt tác kỳ thư Sấm Trạng Trình sau 500 năm đến nay đã giải mã được các dự báo thiên tài chuẩn xác đến lạ lùng. Đạo Cao Đài sau này đã phong thánh cho ông và suy tôn ông là Thanh Sơn đạo sĩ hay Thanh Sơn chân nhân. Nguyễn Bỉnh Khiêm là danh sĩ tinh hoa, hiền tài muôn thuở của người Việt, dân tộc Việt và nhân loại.
SẤM TRẠNG TRÌNH BẢN A 262 CÂU (*)
Đọc Sấm ký Nguyễn Bỉnh Khiêm
Hoàng Kim sưu tầm, tuyển chọn, biên soạn và giới thiệu trên Danh nhân
Việt ngày 1 tháng 2 năm 2008. Sấm ký Nguyễn Bỉnh Khiêm, hay còn gọi là
Sấm Trạng Trình, là những lời tiên tri của Nguyễn Bỉnh Khiêm về các biến
cố chính của dân tộc Việt trong khoảng 500 năm, từ năm 1515 đến năm
2015. Đây là các dự báo thiên tài, hợp lý, tùy thời, tự cường, hướng
thiện và lạc quan theo lẽ tự nhiên “thuận thời thì an nhàn, trái thời
thì vất vả”. “Trạng Trình đã nắm được huyền cơ của tạo hóa” (lời Nguyễn
Thiếp – danh sĩ thời Lê mạt). “An Nam lý học hữu Trình Tuyền” (lời Chu
Xán – sứ giả của triều Thanh).
Vua Phật Trần Nhân Tông (1258-1308) là người trước thời Nguyễn Bỉnh
Khiêm, rất coi trọng phép biến Dịch. Người đã viết trong “Cư trần lạc
đạo”: “Kinh Dịch xem chơi, yêu tính sáng yêu hơn châu báu. Sách Nhàn đọc
giấu, trọng lòng rồi trọng nữa hoàng kim”.
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm với “Sấm ký”, “Bạch Vân Am thi văn
tập”, “Thái Ất thần kinh”, “huyền thoại và di tích lịch sử” đã lưu lại
cho dân tộc Việt Nam và nhân loại một tài sản văn hoá vô giá. Sấm ký gắn
với những giai thoại và sự thật lịch sử hiện đã được giải mã, chứng
minh tính đúng đắn của những quy luật- dự đoán học trong Kinh Dịch và
Thái Ất thần kinh”. Đến nay đã có 36 giai thoại và sự thật lịch sử về
Sấm Trạng Trình đã được giải mã mà chúng tôi sẽ lần lượt đăng trong các
bài nghiên cứu tiếp theo.
Sấm Trạng Trình bản A 262 câu, là bản trích từ sách
“Thành ngữ, điển tích, danh nhân từ điển” (tập 2) của Trịnh Văn Thanh –
Sài Gòn – 1966. Đây là bản phù hợp nhất với bản tiếng Hán Nôm lưu tại
Thư viện Khoa học Xã hội ( trước đây là Viện Viễn Đông Bác Cổ) và lưu
tại Thư viện Quốc gia Hà Nội. Sấm Trạng Trình gồm 14 câu “cảm đề” và
248 câu “sấm ký”. Tài liệu liên quan hiện có ít nhất ba dị bản, Trong số
20 văn bản, có 7 bản tiếng Hán Nôm lưu tại Thư viện Khoa học Xã hội và
Thư viện Quốc gia Hà Nội và 13 tựa sách quốc ngữ về sấm Trạng Trình xuất
bản từ năm 1948 đến nay. Bản Sấm Trạng Trình tiếng quốc ngữ phát hiện
sớm nhất có lẽ tại Bạch Vân Am thi văn tập in trong Quốc Học Tùng Thư
năm 1930 nhưng hiện nay sách này vẫn chưa tìm được.
CẢM ĐỀ
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Thanh nhàn vô sự là tiên
Năm hồ phong nguyệt ruổi thuyền buông chơi
Cơ tạo hoá
Phép đổi dời
Đầu non mây khói tỏa
Mặt nước cánh buồm trôi
Hươu Tần mặc kệ ai xua đuổi
Lầu Hán trăng lên ngẫm mệnh trời
Tuổi già thua kém bạn
Văn chương gửi lại đời
Dở hay nên tự lòng người cả
Nghiên bút soi hoa chép mấy lời
Bí truyền cho con cháu
Dành hậu thế xem chơi.
SẤM KÝ
Nước Nam từ họ Hồng Bàng
Biển dâu cuộc thế, giang sơn đổi dời
Từ Đinh, Lê, Lý, Trần thuở trước
Đã bao lần ngôi nước đổi thay
Núi sông thiên định đặt bày
Đồ thư một quyển xem nay mới rành
Hoà đao mộc lạc,
Thập bát tử thành.
Đông A xuất nhập
Dị mộc tái sinh.
Chấn cung xuất nhật
Đoài cung vẫn tinh.
Phụ nguyên trì thống,
Phế đế vi đinh.
Thập niên dư chiến,
Thiên hạ cửu bình.
Lời thần trước đã ứng linh,
Hậu lai phải đoán cho minh mới tường.
Hoà đao mộc hồi dương sống lại
Bắc Nam thời thế đại nhiễu nhương.
Hà thời biện lại vi vương,
Thử thời Bắc tận Nam trường xuất bôn.
Lê tồn, Trịnh tại,
Lê bại, Trịnh vong.
Bao giờ ngựa đá sang sông,
Thì dân Vĩnh Lại quận công cả làng.
Hà thời thạch mã độ giang.
Thử thời Vĩnh Lại nghênh ngang công hầu.
Chim bằng cất cánh về đâu?
Chết tại trên đầu hai chữ quận công.
Bao giờ trúc mọc qua sông,
Mặt trời sẽ lại đỏ hồng non Tây.
Đoài cung một sớm đổi thay,
Chấn cung sao cũng sa ngay chẳng còn.
Đầu cha lộn xuống chân con,
Mười bốn năm tròn hết số thời thôi.
Phụ nguyên chính thống hẳn hoi,
Tin dê lại phải mắc mồi đàn dê.
Dục lòng chim chích u mê,
Thập trên tứ dưới nhất đè chữ tâm.
Để loại quỷ bạch Nam xâm,
Làm cho trăm họ khổ trầm lưu ly
Ngai vàng gặp buổi khuynh nguy
Gia đình một ở ba đi dần dần.
Cho hay những gã công hầu,
Giầu sang biết gửi nơi đâu chuyến này.
Kìa kìa gió thổi lá rung cây
Rung Bắc, rung Nam, Đông tới Tây
Tan tác kiến kiều an đất nước
Xác xơ cổ thụ sạch am mây.
Lâm giang nổi sóng mù thao cát,
Hưng địa tràn dâng hóa nước đầy.
Một ngựa một yên ai sùng bái?
Nhắn con nhà vĩnh bảo cho hay.
Tiền ma bạc quỷ trao tay
Đồ, Môn, Nghệ, Thái dẫy đầy can qua,
Giữa năm hai bẩy mười ba,
Lửa đâu mà đốt tám gà trên mây.
Rồng nằm bể cạn dễ ai hay,
Rắn mới hai đầu khó chịu thay,
Ngựa đã gác yên không người cưỡi
Dê không ăn lộc ngoảnh về Tây.
Khỉ nọ ôm con ngồi khóc mếu
Gà kia vỗ cánh chập chùng bay
Chó nọ vẫy đuôi mừng thánh chúa
Ăn no ủn ỉn lợn kêu ngày.
Nói cho hay khảm cung ong dậy,
Chí anh hùng biết đấy mới ngoan.
Chữ rằng lục, thất nguyệt gian
Ai mà giữ được mới nên anh tài.
Ra tay điều độ hộ mai
Bấy giờ mới rõ là người an dân
Lọ là phải nhọc kéo quân,
Thấy nhân ai chẳng mến nhân tìm về.
Phá điền than đến đàn dê
Hễ mà chuột rúc thì dê về chuồng
Dê đi dê lại tuồn luồn
Đàn đi nó cũng một môn phù trì
Thương những kẻ nam nhi chí cả
Chớ vội sang tất tả chạy rong
Học cho biết chữ cát hung
Biết phương hướng đứng chớ đừng lầm chi
Hễ trời sinh xuống phải thì
Bất kỳ nhi ngộ tưởng gì đợi mong.
Kìa những kẻ vội lòng phú quý
Xem trong mình một tí đều không
Ví dù có gặp ngư ông
Lưới dăng đâu dễ nên công mà hòng.
Khuyên những đấng thời trung quân tử
Lòng trung nghi nên giữ cho mình
Âm dương cơ ngẫu hộ sinh
Thái Nhâm, Thái Ất trong mình cho hay.
Chớ vật vờ quen loài ong kiến
Hư vô bàn miệng tiếng nói không.
Ô hô thế sự tự bình bồng
Nam Bắc hà thời thiết lộ thông
Hồ ẩn sơn trung mao tận bạch
Kình ngư hải ngoại huyết lưu hồng.
Kê minh ngọc thụ thiên khuynh bắc
Ngưu xuất lam điền nhật chính đông
Nhược đãi ưng lai sư tử thượng
Tứ phương thiên hạ thái bình phong.
Ngỡ may gặp hội mây rồng
Công danh rạng rỡ chép trong vân đài
Nước Nam thường có thánh tài
Sơn hà đặt vững ai hay tỏ tường?
So mấy lề để tàng kim quỹ
Kể sau này ngu bỉ được coi
Đôi phen đất lở, cát bồi
Đó đây ong kiến, dậy trời quỷ ma
Ba con đổi lấy một cha
Làm cho thiên hạ xót xa vì tiền
Mão Thìn Tí Ngọ bất yên
Đợi tam tứ ngũ lai niên cùng gần.
Hoành Sơn nhất đái
Vạn đại dung thân
Đến thời thiên hạ vô quân
Làm vua chẳng dễ, làm dân chẳng lành.
Gà kêu cho khỉ dậy nhanh
Phụ nguyên số đã rành rành cáo chung
Thiên sinh hữu nhất anh hùng
Cứu dân độ thế trừ hung diệt tà.
Thái Nguyên cận Bắc đường xa
Ai mà tìm thấy mới là thần minh
Uy nghi dung mạo khác hình
Thác cư một góc kim tinh non đoài
Cùng nhau khuya sớm chăn nuôi
Chờ cơ mới sẽ ra đời cứu dân
Binh thư mấy quyển kinh luân
Thiên văn địa lý, nhân dân phép màu
Xem ý trời ngõ hầu khải thánh
Dốc sinh ra điều đỉnh hộ mai
Song thiên nhật nguyệt sáng soi
Thánh nhân chẳng biết thì coi như tường
Thông minh kim cổ khác thường
Thuấn Nghiêu là trí, Cao Quang là tài
Đấng hiên ngang nào ai biết trước
Tài lược thao uyên bác vũ văn
Ai còn khoe trí khoe năng
Cấm kia bắt nọ hung hăng với người.
Chưa từng thấy nay đời sự lạ
Chốc lại mòng gá vạ cho dân
Muốn bình sao chẳng lấy nhân
Muốn yên sao lại bắt dân ghê mình?
Đã ngu dại Hoàn, Linh đời Hán
Lại đua nhau quần thán đồ lê
Chức này quyền nọ say mê
Làm cho thiên hạ khôn bề tựa nương
Kẻ thì phải thuở hung hoang
Kẻ thì bận của bổng toan, khốn mình
Cửu cửu càn khôn dĩ định
Thanh minh thời tiết hoa tàn
Trực đáo dương đầu mã vĩ
Hồ binh bát vạn nhập Tràng An
Nực cười những kẻ bàng quang
Cờ tam lại muốn toan đường chống xe
Lại còn áo mũ xun xoe
Còn ra xe ngựa màu mè khoe khoang.
Ghê thay thau lẫn với vàng
Vàng kia thử lửa càng cao giá vàng
Thánh ra tuyết tán mây tan
Bây giờ mới sáng rõ ràng nơi nơi.
Can qua, việc nước bời bời
Trên thuận ý trời, dưới đẹp lòng dân
Oai phong khấp quỷ kinh thần
Nhân nghĩa xa gần bách tính ngợi ca
Rừng xanh, núi đỏ bao la
Đông tàn, Tây bại sang gà mới yên
Sửu Dần thiên hạ đảo điên
Ngày nay thiên số vận niên rành rành.
Long vĩ xà đầu khởi chiến tranh
Can qua xứ xứ khổ đao binh
Mã đề dương cước anh hùng tận
Thân dậu niên lai kiến thái bình
Sự đời tính đã phân minh
Thanh nhàn mới kểchyện mình trước sau
Đầu thu gà gáy xôn xao
Mặt trăng xưa sáng tỏ vào Thăng Long.
Chó kêu ầm ỉ mùa đông
Cha con Nguyễn lại bế bồng nhau đi
Lợn kêu tình thế lâm nguy
Quỷ vương chết giữa đường đi trên giời
Chuột sa chỉnh gạo nằm chơi
Trâu cày ngốc lại chào đời bước ra
Hùm gầm khắp nẽo gần xa
Mèo kêu rợn tiếng, quỷ ma tơi bời.
Rồng bay năm vẻ sáng ngời
Rắn qua sửa soạn hết đời sa tăng
Ngựa hồng quỷ mới nhăn răng
Cha con dòng họ thầy tăng hết thời
Chín con rồng lộn khắp nơi
Nhện giăng lưới gạch dại thời mắc mưu
Lời truyền để lại bấy nhiêu
Phương đoài giặc đã đến chiều bại vong
Hậu sinh thuộc lấy làm lòng
Đến khi ngộ biến đường trong giữ mình.
Đầu can Võ tướng ra binh
Ắt là trăm họ thái bình âu ca
Thần Kinh Thái Ất suy ra
Để dành con cháu đem ra nghiệm bàn
Ngày thường xem thấy quyển vàng
Của riêng bảo ngọc để tàng xem chơi
Bởi Thái Ất thấy lạ đời
Ấy thuở sấm trời vô giá thập phân
Kể từ đời Lạc Long Quân
Đắp đổi xoay vần đến lục thất gian
Mỗi đời có một tôi ngoan
Giúp chung nhà nước dân an thái bình
Phú quý hồng trần mộng
Bần cùng bạch phát sinh
Hoa thôn đa khuyển phệ
Mục giã giục nhân canh
Bắc hữu Kim thành tráng
Nam hữu Ngọc bích thành
Phân phân tùng bách khởi
Nhiễu nhiễu xuất đông chinh
Bảo giang thiên tử xuất
Bất chiến tự nhiên thành
Rồi ra mới biết thánh minh
Mừng đời được lúc hiển vinh reo hò
Nhị Hà một dải quanh co
Chính thực chốn ấy đế đô hoàng bào
Khắp hoà thiên hạ nao nao
Cá gặp mưa rào có thích cùng chăng?
Nói đến độ thầy tăng mở nước
Đám quỷ kia xuôi ngược đến đâu
Bấy lâu những cậy phép màu
Bây giờ phép ấy để lâu không hào
Cũng có kẻ non trèo biển lội
Lánh mình vào ở nội Ngô Tề
Có thầy Nhân Thập đi về
Tả hữu phù trì, cây cỏ thành binh
Những người phụ giúp thánh minh
Quân tiên xướng nghĩa chẳng tàn hại ai
Phùng thời nay hội thái lai
Can qua chiến trận để người thưởng công
Trẻ già được biết sự lòng
Ghi làm một bản để hòng giở xem
Đời này những thánh cùng tiên
Sinh những người hiền trị nước an dân
Này những lúc thánh nhân chưa lại
Chó còn nằm đầu khải cuối thu
Khuyên ai sớm biết khuông phù
Giúp cho thiên hạ Đường, Ngu ngỏ hầu.
Cơ tạo hoá phép mầu khôn tỏ,
Cuộc tàn rồi mới tỏ thấp cao.
Thấy sấm từ đây chép vào
Một mảy tơ hào chẳng dám sai ngoa.”
BIỂN ĐÔNG VẠN DẶM GIANG TAY GIỮ
“Biển Đông vạn dặm giang tay giữ/
Đất Việt muôn năm vững trị bình” và thông điệp ngoại giao của cụ
Trạng Trình nhắn gửi con cháu về lý lẽ giữ nước: “Muốn bình sao chẳng
lấy nhân / Muốn yên sao lại bắt dân ghê mình. Điều lạ trong câu thơ là
dịch lý, ẩn ngữ, chiết tự của cách ứng xử hiện thời. Bình là hòa bình
nhưng bình cũng là Tập Cận Bình. Biển Đông, Hoàng Sa, Trường Sa của
Việt Nam là sự thật hiển nhiên, khó ai có thể lấy mạnh hiếp yếu, cưỡng
tình đoạt lý để mưu toan giành giật, cho dù cuộc đấu thời vận và pháp
lý trãi hàng trăm, hàng ngàn năm, là “kê cân – gân gà” mà bậc hiền minh
cần sáng suốt. “Cổ lai nhân giả tri vô địch, Hà tất khu khu sự chiến
tranh” Từ xưa đến nay, điều nhân là vô địch, Cần gì phải khư
khư theo đuổi chiến tranh. “Quân vương như hữu quang minh chúc, ủng
chiếu cùng lư bộ ốc dân” Nếu nhà vua có bó đuốc sáng thì nên soi đến
dân ở nơi nhà nát xóm nghèo.”Trời sinh ra dân chúng, sự ấm no, ai cũng
có lòng mong muốn cả”; “Xưa nay nước phải lấy dân làm gốc, nên biết
rằng muốn giữ được nước, cốt phải được lòng dân”. Đạo lý, Dịch lý,
Chiết tự và Ẩn ngữ Việt thật sâu sắc thay !
Trung Hoa có câu chuyện phong thủy. Núi Cảnh Sơn. Jǐngshān, 景山, “Núi Cảnh”, địa chỉ tại 44 Jingshan W St, Xicheng, Beijing
là linh địa đế đô. Cảnh Sơn là Núi Xanh, Green Mount, ngọn núi nhân tạo
linh ứng đất trời, phong thủy tuyệt đẹp tọa lạc ở quận Tây Thành, chính
bắc của Tử Cấm Thành Bắc Kinh, trục trung tâm của Bắc Kinh, thẳng hướng
Cố Cung, Thiên An Môn. Trục khác nối Thiên Đàn (天坛; 天壇; Tiāntán, Abkai mukdehun) một quần thể các tòa nhà ở nội thành Đông Nam Bắc Kinh, tại quận Xuanwu. Trục khác nối Di Hòa Viên (颐和园/頤和園; Yíhé Yuán, cung điện mùa hè)
– là “vườn nuôi dưỡng sự ôn hòa” một cung điện được xây dựng từ thời
nhà Thanh, nằm cách Bắc Kinh 15 km về hướng Tây Bắc. Một hướng khác nối
Hải Nam tại thành phố hải đảo Tam Sa, nơi có pho tượng Phật thuộc loại
bề thế nhất châu Á. Tam Sa là thành phố có diện tích đất liền nhỏ nhất,
tổng diện tích lớn nhất và có dân số ít nhất tại Trung Quốc. Theo phân
định của chính phủ Trung Quốc, Tam Sa bao gồm khoảng 260 đảo, đá, đá
ngầm, bãi cát trên biển Đông với tổng diện tích đất liền là 13 km². Địa
giới thành phố trải dài 900 km theo chiều đông-tây, 1800 km theo chiều
bắc-nam, diện tích vùng biển khoảng 2 triệu km². Đó là đường lưỡi bò
huyền bí. Biển Đông, Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam nằm trên trục
chính của sự thèm muốn này.
Ngày xuân đọc Trạng Trình. Lạ lùng thay hơn 500 trước Trạng Trình
Nguyễn Bỉnh Khiêm đã dự báo điều này và sứ giả Thanh triều là Chu Xán
khi nói đến nhân vật Lĩnh Nam cũng có câu “An Nam lý học hữu Trình
Tuyền” (về môn lý học nước Nam có ông Trình Tuyền) rồi chép vào sách để
truyền lại bên Tàu.
CỰ NGAO ĐỚI SƠN
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Bích tầm tiên sơn triệt đế thanh
Cự ngao đới đắc ngọc hồ sinh
Đáo đầu thạch hữu bổ thiên lực
Trước cước trào vô quyển địa thanh
Vạn lý Đông minh quy bá ác
Ức niên Nam cực điện long bình
Ngã kim dục triển phù nguy lực
Vãn khước quan hà cựu đế thành
Dịch nghĩa:
CON RÙA LỚN ĐỘI NÚI
Nước biếc ngâm núi tiên trong tận đáy
Con rùa lớn đội được bầu ngọc mà sinh ra
Ngoi đầu lên, đá có sức vá trời
Bấm chân xuống, sóng cuồn cuộn không dội tiếng vào đất
Biển Đông vạn dặm đưa về nắm trong bàn tay
Muôn năm cõi Nam đặt vững cảnh trị bình
Ta nay muốn thi thổ sức phù nguy
Lấy lại quan hà, thành xưa của Tổ tiên.
Dịch thơ:
CON RÙA LỚN ĐỘI NÚI
Núi tiên biển biếc nước trong xanh
Rùa lớn đội lên non nước thành
Đầu ngẩng trời dư sức vá đá
Dầm chân đất sóng vỗ an lành
Biển Đông vạn dặm dang tay giữ
Đất Việt muôn năm vững trị bình
Chí những phù nguy xin gắng sức
Cõi bờ xưa cũ Tổ tiên mình.(Bản dịch thơ Nguyễn Khắc Mai)
THƠ VĂN NGUYỄN BỈNH KHIÊM
Bốn tác phẩm tuyển chọn
DƯỠNG SINH THI
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Tích khí, tồn tinh, cánh dưỡng thần
Thiểu tư, qủa dục, vật lao thân.
Thực thôi ban bảo, vô kiêm vị,
Tửu chỉ tam phân, mạc quá tần
Mỗi bả hý ngôn, đa thủ tiếu,
Thường hàm, lạc ý, mạc sinh xân
Nhiệt viêm, biến trá, đô hưu vấn
Nhiệm ngã tiêu dao qúa bách xuân
Dịch thơ
Giữ khí, gìn tinh, lại dưỡng thần
Ít lo, ít muốn, ít lao thân.
Cơm nên vừa bụng, đừng nhiều vị,
Rượu chỉ vài phân, chớ qúa từng.
Miệng cứ câu đùa, vui miệng mãi,
Bụng thường nghĩ tốt, bụng lâng lâng.
Bốc đồng, biến trá, thôi đừng hỏi,
Để tớ tiêu dao đến tuổi trăm.
(Bản dịch của GS. Lê Trí Viễn)
NHÀN (Thơ Nôm, bài 73)
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Một mai, một cuốc, một cần câu,
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào.
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn, người đến chốn lao xao.
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá,
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao
Rượu đến cội cây, ta sẽ nhắp
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao.
CHÍN MƯƠI (Thơ Nôm, bài 29)
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Tóc đã thưa, răng đã mòn,
Việc nhà đã phó mặc dâu con.
Bàn cờ, cuộc rươu, vầy hoa cúc
Bó củi, cần câu, trốn nước non.
Nhàn được thú vui hay nấn ná,
Bữa nhiều muối bể chứa tươi ngon
Chín mươi thì kể xuân đà muộn
Xuân ấy qua thì xuân khác còn.
NGUYỄN BỈNH KHIÊM: MẶT TRỜI MỌC Ở PHƯƠNG ĐÔNG
Vẹn toàn điều Thiện là Trung, không vẹn toàn điều Thiện thì không
phải là Trung. Tân là cái bến, biết chỗ dừng lại là bến chính, không
biết chỗ dừng lại là bến mê… Nghĩa chữ Trung chính là ở chỗ Chí Thiện.
(Trung Tân quán bi ký, 1543)
Làm việc thiện không phải vì công tích mà ở tấm lòng. Nay vừa sau cơn
loạn lạc thì chẳng những thân người ta bị chìm đắm, mà tâm người ta
càng thêm chìm đắm. Các bậc sĩ đệ nên khuyến khích nhau bằng điều thiện,
để làm cho mọi người dấy nên lòng thiện mà tạo nên miền đất tốt lành.
(Diên Thọ kiều bi ký, 1568).
Hoành Sơn nhất đái, khả dĩ dung thân
(Nguyễn Bỉnh Khiêm nói với sứ giả của Đoan Quận công Nguyễn Hoàng)
Cao Bằng tuy thiểu, khả diên sổ thế
(Nguyễn Bỉnh Khiêm nói với sứ giả của vua Mạc)
Lê tồn Trịnh tại, Lê bại Trịnh vong
(Nguyễn Bỉnh Khiêm nói về mối quan hệ giữa vua Lê và chúa Trịnh)
Tứ bách niên tiền, chung phục thuỷ / Thập tam thế hậu, dị nhi đồng
(Nguyễn Bỉnh Khiêm viết về con cháu họ Mạc)
Hồng Lam ngũ bách niên thiên hạ / Hưng tộ diên trường ức vạn xuân
(Nguyễn Bỉnh Khiêm viết về thời vận mới của nước Việt)
Cổ lai quốc dĩ dân vi bản / Đắc quốc ưng tri tại đắc dân
(Thơ chữ Hán, Cảm hứng)
Cổ lai nhân giả tư vô địch / Hà tất khu khu sự chiến tranh
(Thơ chữ Hán)
Tất cánh dục cầu ngô lạc xứ / Tri ngô hậu lạc tại tiên ưu
(Thơ chữ Hán, Ngụ hứng)
Có thuở được thời mèo đuổi chuột / Đến khi thất thế kiến tha bò
(Thơ Nôm, Bài 75)
Thớt có tanh tao ruồi đậu đến / Ang không mật mỡ kiến bò chi
(Thơ Nôm, Bài 53)
Hoa càng khoe nở, hoa nên rữa / Nước chứa cho đầy, nước ắt vơi
(Thơ Nôm, Bài 52)
Thế gian biến cải vũng nên đồi / Mặn nhạt chua cay lẫn ngọt bùi
(Thơ Nôm, Bài 77)
Làm người hay một chớ hay hai / Chớ cậy rằng hơn, chớ cậy tài
(Thơ Nôm, Bài 65)
Làm người chớ thấy tài mà cậy / Có nhọn bao nhiêu lại có tù
(Thơ Nôm, Bài 11)
Làm người có dại mới nên khôn / Chớ dại ngây si, chớ quá khôn
(Thơ Nôm, Bài 94)
Chớ cậy rằng khôn khinh rẻ dại / Gặp thời, dại cũng hoá ra khôn
(Thơ Nôm, Bài 94)
Thuở khó dẫu chào, chào cũng lảng/ Khi giàu chẳng hỏi, hỏi thời quen
(Thơ Nôm, Bài 5)
Đạo ở mình ta lấy đạo trung / Chớ cho đục, chớ cho trong (Thơ Nôm, Bài 104)
HOA BÌNH MINH Hoàng Kim Sớm xuân cuối đêm lạnh Tỉnh thức Hoa Bình Minh Nắng ban mai đầy cửa Ngày bình an tuyệt vời.
Ngày xuân đọc lại Trung Mỹ ‘tái cân bằng ‘vành đai và con đường’ của Hoàng Kim, với bài phân tích của đại tá Lê Thế Mẫu trên trang VietTimes sáng ngày 3 tháng 8 năm 2018 “Đại chiến lược Donald Trump: Trung Quốc choáng váng, Nga mừng thầm” và bài “Kim Chính Ân” bình luận mới đây 9 tháng 2 năm 2019 của nhà báo Hoàng Hải Vân về cuộc gặp thượng đỉnh tại Việt Nam tới đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Bắc Triều Tiên Kim Chính Ân. Đọc lại và suy ngẫm; xem tiếp https://hoangkimlong.wordpress.com/category/donald-trump-hom-qua-va-ngay-nay/
KIM CHÍNH ÂN Hoàng Hải Vân
Chúng ta quen gọi ông nội Kim Il – sung của anh ta theo phiên âm Hán-Việt là Kim Nhật Thành, thì thỉnh thoảng cũng nên gọi Kim Yong-un là Kim Chính Ân cho đồng bộ. Chàng trai trẻ này đang là tâm điểm của truyền thông toàn thế giới. Và sắp tới đây, cả thế giới sẽ nhắc đến tên Việt Nam khi đưa tin về cuộc gặp lịch sử lần thứ 2 giữa anh ta với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Đây không chỉ là sự “ăn theo” ngẫu nhiên vì Việt Nam được chọn làm địa điểm gặp gỡ, mà còn hàm chứa một đạo lý.
Kim Chính Ân đang là một trong những nhà lãnh đạo quốc gia nổi tiếng nhất thế giới, nhưng chúng ta không biết thực chất gì về anh ta cả. Những gì chúng ta biết về anh ta là do truyền thông phương Tây và Hàn Quốc mô tả, sự mô tả này cũng do nghe người này người kia nói lại, và hình ảnh của anh ta co giãn theo diễn biến chính trị trên bán đảo Triều Tiên. Khi bán đảo Triều Tiên căng thẳng, anh ta là kẻ gian ác. Khi bán đảo Triều Tiên giảm nhiệt, anh ta là người tài giỏi xuất chúng. Không biết đâu mà lần.
Cuộc gặp thượng đỉnh tại Việt Nam tới đây đương nhiên không phải là cuộc đối đầu “ai thắng ai” giữa một chế độ có nền kinh tế tự do nhất thế giới và một chế độ là dinh lũy cuối cùng của kinh tế kế hoạch, mà là cuộc đối thoại hòa bình của những bộ óc xuất chúng. Triều Tiên dùng vũ khí hạt nhân để tự vệ, nói là bảo vệ đất nước nhưng thực chất là bảo vệ chế độ kế hoạch hóa. Mỹ quyết giải giáp cho được vũ khí hạt nhân của Triều Tiên, nói là để bảo vệ hòa bình thế giới nhưng thâm ý là muốn xóa bỏ chế độ kế hoạch hóa của nước này. Phương Tây, đứng đầu là Mỹ muốn bán đảo Triều Tiên thống nhất trên nền tảng kinh tế thị trường. Còn Trung Quốc và Nga thì mục tiêu phức tạp hơn.
Từng đi học ở Thụy Sĩ, Kim Chính Ân hiểu phương Tây và hiểu xu thế của thời đại hơn là bố và ông nội của mình. Và không thể nói là anh ta không bị kinh tế thị trường thuyết phục. Anh ta biết rất rõ, nếu từ bỏ vũ khí hạt nhân trong khi vẫn giữ nguyên nền kinh tế kế hoạch hóa kéo theo đó là duy trì chế độ toàn trị, thì số phận của Triều Tiên sẽ không khác mấy so với số phận Iraq của Saddam Hussein và Libya của Muammar al-Gaddafi. Anh ta không dại. Nhưng không từ bỏ vũ khí hạt nhân thì Triều Tiên trước sau gì cũng cạn kiệt nguồn lực trong vòng vây cấm vận và sự sụp đổ chỉ còn là thời gian. Cho nên Kim Chính Ân nhất định phải mặc cả.
Về phía Mỹ, khác với những người tiền nhiệm, Tổng thống Trump vốn là một doanh nhân không quen buôn gian bán lận, nên ông dĩ nhiên không chơi trò buôn gian bán lận trong chính trị. Để cho Triều Tiên tin, không phải chỉ hứa là đủ. Chúng ta chưa biết Mỹ yêu cầu những gì, Triều Tiên mặc cả những gì và hai bên đã thỏa thuận được những gì thực chất đằng sau những lời tuyên bố, nhưng hai bên đã bắt đầu tin tưởng nhau.
Sau cuộc gặp lần trước, Triều Tiên đã hé lộ một đường hướng. Đó là họ muốn cải cách theo mô hình của Việt Nam, là mô hình vừa đi theo kinh tế thị trường vừa giữ chế độ xã hội chủ nghĩa. Đó là thông điệp mà Triều Tiên gián tiếp gửi đến người Mỹ.
Chúng ta cần biết rằng, tại Thông điệp liên bang vừa rồi, ông Trump nhấn mạnh, nước Mỹ không bao giờ là một nước xã hội chủ nghĩa (America will never be a socialist country). Một số “nhà dân chủ” ở Việt Nam hồ hỡi dẫn lại tuyên bố này, nhưng các vị hơi nhầm. Chủ nghĩa xã hội với tư cách là thể chế kinh tế kế hoạch hóa chưa bao giờ xuất hiện ở Mỹ và không bao giờ xuất hiện ở Mỹ được, hà cớ gì Trump lại tuyên bố không theo ? “Chủ nghĩa xã hội” mà ông Trump bài bác ở đây chính là khuynh hướng của Đảng Dân chủ từng hiện thực hóa dưới triều Obama : Chính phủ can thiệp sâu vào hoạt động kinh tế, duy trì mức thuế cao để mở rộng sứ mệnh của Chính phủ và thực hiện chính các chính sách an sinh xã hội quá mức cần thiết. Nhiều người Mỹ nói Obama theo chủ nghĩa xã hội là vì lý do đó.
Trong khi rất cay cú với chủ nghĩa xã hội ở Venezuella thì đối với chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam Trump chưa nói nửa câu mất lòng. Bởi vì Trump không quan tâm đến cái tên gọi mà quan tâm đến thực chất và xu hướng của nền kinh tế. Việt Nam đã từ bỏ chủ nghĩa xã hội với tư cách là một thể chế kinh tế (kế hoạch hóa) để chuyển mạnh sang cơ chế thị trường, cụm từ “chủ nghĩa xã hội” ở Việt Nam chỉ còn giá trị đạo đức, không còn nội dung kinh tế nữa. Sau hơn 30 năm đổi mới, ở Việt Nam nhà nước lùi xa dần các hoạt động kinh tế, tuy vẫn còn nhiều lực cản và vô số những vấn đề nhức nhói, nhưng ở Việt Nam thị trường ngày càng nhiều hơn và xu thế đó là không thể đảo ngược. Các chính trị gia và bộ tham mưu của ông Trump cũng hiểu rằng tự do kinh tế tất yếu sẽ dẫn đến tự do chính trị và quá trình này là tiệm tiến, chẳng có cách mạng cam cách mạng vàng nào có thể thay được các chính sách tự do hóa kinh tế do chính nhà nước Việt Nam thúc đẩy.
Bởi vậy, cuộc gặp lần này diễn ra ở Việt Nam là có hàm ý. Nếu như Triều Tiên quyết cải cách theo mô hình của Việt Nam thì chắc chắn sẽ được Mỹ ủng hộ. Khi ấy, Triều Tiên có thể yên tâm giải trừ hạt nhân mà không sợ Mỹ nuốt lời. Và khi ấy, hai miền trên báo đảo Triều Tiên sẽ có thể mở rộng giao thương, thiết lập các quan hệ làm ăn bình thường và nâng cấp dần để tạo tiền đề cho thống nhất. Hãy nhớ rằng, báo đảo Triều Tiên chỉ có thể thống nhất trên nền tảng kinh tế thị trường, cho nên chắc chắn rằng không thể thống nhất trong một tương lai gần. Còn tương lai xa tới đâu thì ta không thể dự đoán.
Vấn đề còn lại là nội bộ của Triều Tiên. Dù có một số thay đổi sau khi lên cầm quyền, nhưng bộ máy quyền lực toàn trị của Triều Tiên vẫn do bố của chàng trai này để lại. Anh ta nắm thực quyền tới đâu, anh ta có đủ khả năng cải cách bộ máy để có thể dùng bộ máy này chuyển tải nội dung cải cách kinh tế mà anh ta muốn hướng tới hay không chúng ta khó mà biết được. Và những gì sẽ diễn ra tiếp theo sau cuộc gặp này cũng còn phụ thuộc nhiều vào vấn đề nội bộ nói trên của Triều Tiên.
CNM365. Chào ngày mới 10 tháng 2.
Thơ Puskin bình minh Nga Nếp nhà; Minh triết cho mỗi ngày; Ngày này
năm xưa. Ngày 10 tháng 2 năm 1930 Việt Nam Quốc dân Đảng phát động cuộc
Khởi nghĩa Yên Bái tại Bắc Kỳ nhằm chống lại sự đô hộ của Thực dân
Pháp. Ngày 10 tháng 2 năm 1837 Pushkin nhà thơ người Nga qua đời do
thương tích sau một trận đấu súng vì danh dự. Ngày 10 tháng 2 năm
1913, Hoàng Hoa Thám, thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa Yên Thế bị thực dân
Pháp sát hại (ông sinh năm 1858); Bài chọn lọc ngày 10 tháng 2: Thơ
Puskin bình minh Nga; Nếp nhà; Minh triết cho mỗi ngày; xem tiếp… https://cnm365.wordpress.com/category/chao-ngay-moi-10-thang-2/
