Tôi viết bài ‘Thầy bạn trong đời tôi’ nối tiếp bài ‘Thầy bạn là lộc xuân cuộc đời‘ để tỏ lòng biết ơn thầy bạn dưới mái trường Nông Lâm thân thương và làm món quà nhỏ thân tặng cho các em sinh viên nghèo hiếu học. Có một ngày như thế, một ngày chúng ta dành khoảng lặng nhìn lại chính mình, lắng đọng bài học cuộc sống và tiếp tục đi tới trên đường xuân trãi nghiệm.
Vợ chồng Trần Vân tổ chức tiệc cưới cho hai con Thanh Tú và Khánh Nhi, Anh Tiêm cựu Viện trưởng Viện Quy hoạch và Thiết kế Nông nghiệp phía Nam cùng anh Khánh cây đa cây đề của Viện và ngành Khoa học Đất cùng nhiều anh chị em Viện này nơi Trần Vân công tác và nhiều bạn học cũ ở Trường Đại học Nông nghệp 2 Hà Bắc thuở xưa (là Trường Đại học Nông Lâm Huế ngày nay) đã cùng về dự. Những bạn xa hoặc bận không về được cũng vui vẻ í ới nhắn tin chúc mừng.
Anh Tiêm (bìa trái) với tôi là bạn học cũ ở Trồng trọt 4 và Trần Vân với tôi là bạn học cũ ở Trồng trọt 10. Khoảng cách giữa Trồng trọt 4 và Trồng trọt 10 là sáu năm tôi gia nhập quân đội ngày 2. 9. 1971. Tổ chiến đấu chúng tôi thuở tôi Trồng trọt 4 vào lính có Xuân, Chương, Trung, Kim thì hai hi sinh, hai trở về. Năm lớp Trồng trọt 4, Trồng trọt 10 (Đại học Nông nghiệp 2), Trồng trọt 2A, 2B, 2C (Đại học Nông nghiệp 4) trở thành máu thịt cuộc đời tôi. Thầy bạn là lộc xuân cuộc đời.
Tấm bản đồ “Hoàng triều trực tỉnh địa dư toàn đồ” do Trung Quốc xuất bản năm 1905 chỉ rõ lãnh thổ Trung Quốc dừng lại ở đảo Hải Nam. Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam.
Thạc sĩ Chử Đình Phúc, Viện Khoa học xã hội Việt Nam, một thanh niên
sinh năm 1984 đang thực hiện việc chia sẻ hơn 10 tấm bản đồ cổ của Trung
Quốc trên mạng xã hội, mà theo những tấm bản đồ này Hoàng Sa, Trường Sa
không nằm trong lãnh thổ Trung Quốc.
Chử Đình Phúc từng là sinh viên ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, hiện
đang công tác tại Viện khoa học xã hội Việt Nam. Công việc của anh có
liên quan trực tiếp đến hoạt động thu thập thông tin, tài liệu về lịch
sử Trung Quốc. Vì vậy, không phải ngẫu nhiên Thạc sĩ Chử Đình Phúc có
trong tay những tấm bản đồ cổ của Trung Quốc, Nhật Bản có thể chứng minh
được rằng Hoàng Sa, Trường Sa không thuộc về Trung Quốc.
Hiện nay, trên trang cá nhân của Chử Đình Phúc có hơn 10 tấm bản đồ
với chú thích đầy đủ, thể hiện rõ phân vùng lãnh thổ Việt Nam – Trung
Quốc, đặc biệt những tài liệu cổ này cho thấy Hoàng lãnh thổ Trung Quốc
không bao gồm Hoàng Sa, Trường Sa.
Một thanh niên Việt Nam chia sẻ bản đồ cổ Trung Quốc không có Trường sa, Hoàng Sa trên mạng xã hội
Chử Đình Phúc từng ra thăm quần đảo Trường Sa.
Xem “kho bản đồ” do Chử Đình Phúc chia sẻ trên trang cá nhân:
Bản đồ tỉnh Quảng Đông với cực Nam của nó là tỉnh Hải Nam (năm 1850)-
trích trong sách “1850 Thanh nhị kinh thập bát tỉnh dưa địa đồ”
(1850清二京十八省舆地图)
Bản đồ tỉnh Quảng Đông của nước Trung Quốc năm 1935 bao gồm cả đảo Hải
Nam khi đó còn thuộc tỉnh này, không thấy cái gọi là Tây Sa, Nam Sa.
Bản đồ Trung Quốc có tên “Trung Hoa dân quốc toàn đồ” (中華民國全圖), vẽ trong
khoảng thời gian 1911-1949, không có Hoàng Sa, Trường Sa.
Bản đồ do người Nhật vẽ năm 1911 có tên “Thanh quốc đại địa đồ Cánh mạng
(Tân Hợi) động loạn địa điểm chú”, vẽ rất chi tiết, hình ảnh sắc nét và
tất nhiên là không có Hoàng Sa, Trường Sa trong cương vực nước Trung
Quốc.
Tấm bản đồ trong sách “Đại Thanh đế quốc toàn đồ, Tuyên Thống nguyên niên (1908)” (大清帝国全图 宣统元年).
Tỉnh Quảng Đông nước Trung Quốc với đảo Hải Nam năm 1908, trích “Đại
Thanh đế quốc toàn đồ, Tuyên Thống nguyên niên” (大清帝国全图 宣统元年), Thương vụ
ấn thư quán xuất bản năm 1908.
Bản đồ 2 tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây – nước Trung Quốc năm 1903 với đảo
Hải Nam, trích “Đại Thanh đế quốc phân tỉnh tinh đồ” (大清帝國分省精圖).
“Đại Thanh đế quốc phân tỉnh tinh đồ” (大清帝國分省精圖) – Bản đồ vẽ nước Tàu năm 1903 do người Nhật Bản ấn hành.
Bản đồ nước Tàu có tên là “Chính trị khu vực đồ”, in tận năm 1936 không có Hoàng Sa, Trường Sa và đường lưỡi bò.
Bản đồ Trung Quốc năm 1911 bằng chữ Hán không có Hoàng Sa, Trường Sa.
Mạng xã hội tràn ngập hình ảnh tấm bản đồ Trung Quốc năm 1905, được xem
như một bằng chứng thuyết phục rằng Trường Sa, Hoàng Sa là của Việt Nam.
Bức ảnh chụp bản đồ Hoàng triều trực tỉnh địa dư toàn đồ (theo Thanh niên)
Tấm bản đồ do Tiến sĩ Mai Hồng lưu giữ trong nhiều năm qua và mới được
đưa ra trước công chúng trong sự kiện ông tặng lại Hoàng triều trực tỉnh
địa dư toàn đồ cho Bảo tàng lịch sử quốc gia Việt Nam ngày 25/7. Thông
tin về tấm bản đồ do chính Trung Quốc xuất bản không chỉ củng cố lý lẽ
pháp lý cho Việt Nam trong cuộc đấu tranh khẳng định chủ quyền, lãnh thổ
đất nước mà còn khiến dư luận Trung Quốc trở nên h.ỗn l0ạn .
N.ắ.m b.ắ.t tình hình thời sự, cư dân mạng Việt Nam hiện đang tích
cực chia sẻ hình ảnh, thông tin về tấm bản đồ Trung Quốc không có Hoàng
Sa, Trường Sa với khẩu hiệu “Vì chủ quyền đất nước, vì Trường Sa, Hoàng
Sa, hãy chia sẻ”.
TRUYÊN GEORGE WASHINGTON Hoàng Kim George
Washington sinh ngày 22 tháng 2 năm 1732, được Cử tri đoàn Hoa Kỳ nhất
trí bầu làm tổng thống đầu tiên của nước Mỹ ngày 4 tháng 2 năm 1789, mất
ngày 14 tháng 12 năm 1799. Ông hiện được biết như vị cha già của nước
Mỹ. Các học giả lịch sử luôn xếp George Washington là một trong số hai
hoặc ba vị tổng thống vĩ đại nhất. Bức tranh George Washington là kiệt
tác nổi tiếng của danh họa Emanuel Leutze (1816–1868) trong Viện bảo
tàng mỹ thuật Metropolitan tại thành phố New York đã mô tả hình ảnh ông
dẫn dắt mọi người vượt trở ngại đi tới phía trước. Tên của George Washington
được đặt cho thủ đô Washington D.C được thành lập vào ngày 16 tháng 7
năm 1790 với tên chính thức ban đầu là Đặc khu Columbia (District of
Columbia), Biểu tượng Washington D.C. là Museums, đó là niềm tự hào của
nước Mỹ.
George Washingtonlà biểu tượng của nước Mỹ
George Washington là nhà
lãnh đạo chính trị và quân sự có ảnh hưởng lớn đối với quốc gia non trẻ
Hoa Kỳ từ năm 1775 đến năm 1799 lúc đó là vùng đất mới, thực dân Anh
Pháp với nhiều nước khác đang tìm đến tranh giành đất đai, tài nguyên.
Người bản xứ đang co dần, miền Tây nước Mỹ hoang vu, nghèo nàn mới được
khai phá. George Washington
với tư cách là tổng tư lệnh Lục quân Lục địa năm 1775 -1783 đã lãnh đạo
người Mỹ chiến thắng Vương quốc Anh trong cuộc Chiến tranh Cách mạng
Mỹ, và ông cũng đã trông coi việc viết ra Hiến pháp Hoa Kỳ năm 1787.
Quốc hội nhất trí chọn lựa George Washington làm tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ (1789–1797).
George Washington có nhân cách cá nhân, tư tưởng tầm nhìn và tác phong lãnh đạo đặc biệt ưu tú. “Người
đầu tiên trong chiến tranh, người đầu tiên trong hòa bình, và người đầu
tiên nằm trong lòng dân tộc, ông là người có một không hai về đức tính
khiêm nhường và trải qua những đoạn đời riêng tư. Lễ nghĩa, công bình,
nhân đạo, ôn hòa, và thành thật; trước sau như một, trang nghiêm và uy
nghi; mẫu người của ông như đang soi sáng cho tất cả những người quanh
ông cũng như những hiệu ứng của mẫu hình này vẫn đang trường tồn… Xuyên
suốt chúng, cái xấu rung động trước sự hiện diện của ông và cái đẹp luôn
cảm thấy có bàn tay giúp đỡ của ông. Đức tính cá nhân thanh khiết của
ông đã thắp sáng đức độ phục vụ công chúng của ông… Ông là một người đàn
ông như thế, người đàn ông mà quốc gia chúng ta đang thương tiếc“. Henry Lee, một người bạn chiến đấu cùng thời, đã đúc kết về phẩm chất cá nhân của Washington như vậy..
George Washington là vị tướng kiệt xuất trong chiến
tranh, gần đây năm 1976 được nước Mỹ vinh thăng là Đại thống tướng, nhà
lãnh đạo cách mạng thành công đầu tiên trong lịch sử thế giới chống
lại một đế quốc thuộc địa. Washington đã trở thành biểu tượng toàn cầu
cho phong trào yêu nước, giành độc lập và giải phóng dân tộc. Hình
tượng Washington đặc biệt được ngưỡng mộ tại Pháp và châu Mỹ Latin.
Bản tuyên ngôn độc lập Hoa Kỳ, tuyên bố vào 4 tháng 7 năm 1776, là
văn bản chính trị tuyên bố ly khai khỏi Anh của 13 thuộc địa Bắc Mỹ, dẫu
tác giả là Thomas Jefferson là tổng thống thứ 3 của Hợp chúng quốc Hoa
Kỳ, người sáng lập ra Đảng Dân chủ-Cộng hòa Hoa Kỳ và là một trong những
người theo chủ nghĩa tự do nhiệt thành lớn nhất thời cận đại, một chính
khách thiên tài khác của nước Mỹ, mà sau này những người theo chủ nghĩa
Thomas Jefferson trong nhiều năm trời vẫn tiếp tục không tin vào ảnh
hưởng của Washington và cố tìm cách trì hoãn xây dựng tượng đài
Washington, nhưng hình tượng của George Washington vẫn ngời sáng trong lòng dân như là người tiên phong khai sáng, vị cha già của nước Mỹ.
George Washington có tầm nhìn xa rộng về phương
cách tổ chức một quốc gia hùng mạnh và vĩ đại, xây dựng trên nền tảng
cộng hòa, biết yêu thương kính trọng con người, chăm lo đời sống nhân
dân, sử dụng triệt để sức mạnh của toàn liên bang để cải thiện cơ sở hạ
tầng, mở rộng lãnh thổ phía tây, lập trường đại học quốc gia, khuyến
khích chấn hưng thương mại, xây dựng thành phố thủ đô (sau này được gọi
là Washington, D.C.), giảm thiểu sự phân hóa giàu nghèo giữa các vùng,
vinh danh tinh thần yêu nước, xóa bỏ tính cục bộ địa phương.Ảnh hưởng
của ông với công chúng là tượng đài Washington sừng sững trong lòng
dân.
Phong cách lãnh đạo chuẩn mực của ông là đặt việc công lên trên hết, “khiêm nhường, lễ nghĩa, công bình, nhân đạo, ôn hòa, và thành thật; trước sau như một, trang nghiêm và uy nghi”,
không thu vén cá nhân, không tạo nên đặc quyền đặc lợi, xây dựng thể
thức cộng hòa, chăm lo xây dựng định chế dân sự rất được lòng dân. Không
phải bằng lời nói mà bằng việc làm, định chế tổ chức thực tiễn, George Washington
đã ảnh hưởng đặc biệt sâu sắc đến hình thức, lễ nghi của chính quyền
Mỹ không những của thời đó mà còn được sử dụng từ đó cho đến ngày nay.
Thí dụ như cách tổ chức hệ thống nội các, các buổi đọc diễn văn nhậm
chức, thông điệp liên bang đã trở thành nền nếp quốc gia . George Washington
với tư cách là tổng thống đã xây dựng một chính quyền quốc gia mạnh mẽ
giàu tài chính, tránh khỏi chiến tranh, dập tắt nổi loạn, chiếm được
sự đồng thuận của tất cả người Mỹ, làm thay đổi quan niệm của những lực
lượng đối lập.
George Washington cuộc đời và sự nghiệp
George
Washington sinh ngày 22 tháng 2 năm 1732 tại trang trại Pope’s Creek
gần nơi nay là Colonial Beach, Quận Westmoreland, Virginia. Ông là con
trai đầu của Augustine Washington (1694–1743) và người vợ thứ hai Mary
Ball Washington (1708–1789). Ông cố của ông là John Washington di cư
từ Anh đến Virginia năm 1657. Một số tài liệu cho rằng George
Washington và Nữ hoàng Anh Elizabeth II có chung tổ tiên. Cha của ông,
Augustine là một nhà trồng thuốc lá có sở hữu người nô lệ và sau này có
thử thời vận với nghề khai thác quặng sắt. Gia đình ông thuộc thành
phần trung lưu tại Virginia..
Ông có bốn anh chị em ruột là Samuel, Elizabeth, John Augustine và
Charles và có hai người anh cùng cha khác mẹ Lawrence và Augustine, là
con của cha ông với bà vợ cả Jane Butler Washington. Ba anh chị em khác
đã mất trước khi trưởng thành: em gái ruột Mildred chết lúc một tuổi,
người anh trai khác mẹ mất khi còn sơ sinh và người chị khác mẹ Jane
chết lúc 12 tuổi khi George hai tuổi. Lúc Washington 11 tuổi thì cha
mất. Người anh khác mẹ của Washington là Lawrence sau đó trở thành người
thay cha và cũng là mẫu người Washington noi gương. William Fairfax là
cha vợ của Lawrence và là người anh em họ với địa chủ lớn nhất Virginia,
Thomas Fairfax cũng có ảnh hưởng lớn đối với ông. Washington dành nhiều
thời gian lúc còn bé ở nông trại Ferry trong Quận Stafford gần
Fredericksburg. Lawrence Washington thừa hưởng gia sản khác của cha, đó
là một đồn điền nằm trên bờ sông Potomac mà sau này ông đặt tên là Mount
Vernon. Washington thừa hưởng nông trại Ferry ngay khi cha ông qua đời,
và dần sau đó nhận thừa kế Mount Vernon sau khi Lawrence qua đời.
George Washington do cha mất sớm nên không có được cơ hội du học
trường Appleby ở Anh như các người anh trai. Ông học trường làng tại
Fredericksburg cho đến tuổi 15 và mong muốn vào Hải quân Hoàng gia
nhưng mẹ không cho vì cho là rất khó cho ông. Washington lúc 17 tuổi năm
1749 may mắn trở thành thanh tra quận Culpeper nhờ mối liên hệ của
người anh trai cùng cha khác mẹ Lawrence với một gia đình quyền lực tại
Fairfax. Đây là một nghề lương cao nên đã giúp cho ông mua được đất đai
trong thung lũng Shenandoah, cũng là lần đầu trong nhiều vụ mua đất của
ông tại Tây Virginia sau đó. Lawrence với vai trò tư lệnh địa phương
quân Virginia, và có cổ phần trong Công ty Ohio, một công ty đầu tư đất
đai bất động sản được tài trợ bởi những nhà đầu tư tại Virginia. Nhờ vị
trí của Lawrence nên George Washington cao to, khôi ngô kỳ vĩ như một
hảo hán, cao 1m88 vượt trội những người đương thời, đã lọt vào tầm mắt
xanh của thống đốc mới Virginia là Robert Dinwiddie.
Năm 1751, Washington đã đi với anh trai cùng cha khác mẹ là Lawrence
đến Barbados để giúp anh chữa trị bệnh lao với hy vọng khí hậu tốt và
thầy thuốc giỏi ở đó sẽ có thể giúp cho Lawrence bình phục. Tiếc thay
Lawrence không thể qua khỏi và phải quay về Mount Vernon để mất ở đó năm
1752. Washington trong chuyến đi này bị dính bệnh đậu mùa làm cho khuôn
mặt của ông bị rỗ, nhưng điều này cũng lại giúp cho ông miễn nhiễm với
căn bệnh quái ác này về sau. Vị trí lãnh đạo địa phương quân Virginia
của Lawrence sau khi ông mất, Thống đốc Dinwiddie chia cho bốn người và
Washington được bổ nhiệm làm một trong bốn vị trí mới đó, vào tháng 2
năm 1753 với cấp bậc thiếu tá. Washington cũng gia nhập Hội Tam Điểm tại
Fredericksburg vào lúc đó. Hội Tam Điểm là một hội kín, có nghĩa là
“nền tảng tự do”, dùng để chỉ một tập hợp “tự do, tự nguyện” được tạo
dựng trên những môi trường hội nhập và những hiện tượng lịch sử, xã hội
rất khác nhau. Cách tuyển chọn thành viên dựa theo nguyên tắc bổ sung,
gọi tóm tắt là “tam giác quyền lực” như “thế tam phân” của kế lớn Khổng
Minh trong Tam Quốc. Các nghi lễ gia nhập có liên hệ tới những ẩn dụ về
người thợ xây đá. Tên gọi trong tiếng Việt của hội này là “Hội Tam Điểm”
được giải thích là do các hội viên người Pháp khi viết thư cho nhau
thường gọi nhau là sư huynh, sư đệ, hay đại sư phụ, viết tắt F hay M và
thêm vào phía sau 3 chấm như 3 đỉnh hình tam giác đều. Hồ Chí Minh trên
con đường tìm kiếm lý luận và thực tiễn của chủ thuyết “độc lập, tự do,
hạnh phúc” có nghiên cứu sâu về Hội Tam Điểm và học thuyết khai sáng.
Những bí ẩn này cho đến nay vẫn chưa hé lộ và ít được nói tới).
Washington trong chiến tranh chống Pháp và người bản thổ: Năm 1753,
người Pháp bắt đầu mở rộng tầm kiểm soát quân sự của họ đến “Xứ Ohio“,
là Virginia quê hương của Washington và Pennsylvania hai trong số mười
ba thuộc địa Anh tuyên bố chủ quyền. Cuộc tranh chấp chủ quyền này đã
dẫn đến cuộc Chiến tranh chống người bản thổ và Pháp (French and Indian War)
từ năm 1754 -1762. Cuộc chiến tranh này đã góp phần khởi sự Chiến tranh
7 năm trên toàn cầu (1756 – 1763) và George Washington ở vào đúng tâm
điểm của cuộc chiến này khi mới bùng nổ. Công ty Ohio, cỗ xe đầu tư của
các nhà tài phiệt người Anh đang mở rộng lãnh thổ bằng cách thiết lập
những khu định cư mới và trạm mậu dịch mới để buôn bán với người dân bản
thổ Mỹ. Thống đốc Dinwiddie nhận lệnh từ chính phủ Anh cảnh cáo người
Pháp về chủ quyền của Anh tại vùng này và ông phái thiếu tá Washington
cuối năm 1753 mang thư thông báo tuyên bố chủ quyền của Anh đến người
Pháp và yêu cầu người Pháp phải dời đi. Washington cũng đã mang thư đến
gặp “già làng” Tanacharison và các lãnh tụ khác của người bản thổ da đỏ
Iroquois tại Logstown đang liên minh với Virginia để nhận sự ủng hộ của
họ trong trường hợp có xung đột với người Pháp. Washington và già làng
Tanacharison trở thành bạn bè và đồng minh. Washington giao lá thư này
cho tư lệnh địa phương của Pháp nhưng ông này từ chối một cách lịch sự
là không rời bỏ lãnh thổ này. Thống đốc Dinwiddie phái Washington trở
lại Xứ Ohio để bảo vệ một nhóm nhân viên của Công ty Ohio đang xây dựng
một pháo đài tại đây, nơi mà ngày nay là Pittsburgh, Pennsylvania. Nhưng
trước khi Washington đến nơi thì một lực lượng Pháp đã đuổi hết các
nhân viên làm việc của công ty ra khỏi khu vực này và họ bắt đầu xây
dựng Đồn Duquesne. Một nhóm nhỏ quân Pháp do Joseph Coulon de Jumonville
chỉ huy bị Tanacharison và cận vệ của ông nhìn thấy người Pháp đang
làm việc này tại khu vực phía đông mà nay là Uniontown, Pennsylvania.
Washington và lính địa phương quân của mình đã cùng với các người bản
thổ Mingo đồng minh phục kích người Pháp. Viên chỉ huy người Pháp
Jumonville bị trọng thương và bị giết chết. Nguyên nhân do đâu thì cho
đến hiện nay vẫn còn tranh cãi, có thể là do “già làng” Tanacharison
chém bằng rìu, cũng có thể do ai đó bắn chết bằng súng khi vị sĩ quan bị
thương này ngồi cạnh Washington. Hai nghi vấn này đều chưa rõ ràng.
Người Pháp phản ứng trả đũa bằng một cuộc tấn công và bắt Washington tại
đồn Necessity vào tháng 7 năm 1754 vì tố cáo rằng Washington ám sát
Jumonville trong lúc Jumonville đang thực hiện một sứ mệnh ngoại giao.
Tuy nhiên, Washington được phép quay trở về Virginia cùng với binh sĩ
của mình vì thiếu bằng cớ. Sử gia Joseph Ellis kết luận rằng tình tiết
trận đánh này đã chứng tỏ Washington can đảm, chủ động, thiện chiến
nhưng thiếu kinh nghiệm. Pháp và Anh đều sẵn sàng lâm chiến để tranh
giành quyền kiểm soát vùng này. Vì vậy cả hai nước đều đưa quân đến Bắc
Mỹ năm 1755 và châm ngòi cho cuộc chiến tranh được chính thức tuyên bố
vào năm 1756.
Washington sau đó làm là phụ tá cao nhất người Mỹ cho tướng Anh
Edward Braddock trong cuộc hành quân xấu số lớn nhất của nước Anh đến
các thuộc địa Bắc Mỹ, với ý định đuổi người Pháp ra khỏi Xứ Ohio. Họ bị
rơi và ổ phục kích của quân Pháp và người bản xứ thân Pháp tại trận
Monongahela. Tướng Anh Edward Braddock bị chết ngay từ đầu và quân Anh
bị thiệt hại nặng phải rút chạy tán loạn. Tuy vậy, Washington đã chứng
tỏ lòng quả cảm khi ông không sợ nguy hiểm, cưỡi ngựa chạy quanh trận
địa, động viên tàn quân Anh và địa phương quân Virginia rút lui có tổ
chức. Sau trận thất bại này, Thống đốc Dinwiddie thăng chức Washington
năm 1755 lên cấp bậc “đại tá trung đoàn Virginia và Tổng tư lệnh tất cả
các lực lượng được tuyển mộ để bảo vệ thuộc địa của nhà vua”. Washington
được giao nhiệm vụ bảo vệ biên cương Virginia. Trung đoàn Virginia là
đơn vị quân sự toàn thời gian đầu tiên của người Mỹ tại các thuộc địa.
Washington được quyền tùy nghi “hành động tự vệ hay phản công” bất cứ
khi nào ông nghĩ là tốt nhất.
Washington là tư lệnh của một ngàn binh sĩ. Ông là một chiến binh gan
dạ, có kỉ luật, giỏi huấn luyện và tổ chức chiến đấu. Ông đã lãnh đạo
những cuộc chiến đầy thương vong nguy hiểm, chống lại người bản thổ Mỹ
thiện chiến ở miền Tây (Họ không chấp nhận lưu dân da trắng tới nước
Mỹ); Trung đoàn của Washington trong 10 tháng đã đánh 20 trận, hi sinh
khoảng 1/3 quân số. Dân chúng ở vùng biên cương Virginia chịu đựng thiệt
hại ít hơn so với các thuộc địa khác, an ninh được thiết lập, do tài
năng cầm quân và nỗ lực của Washington. “Đây là thành công không được
nhắc đến duy nhất” trong cuộc đời binh nghiệp của ông. Năm
1758, Washington tham gia cuộc viễn chinh Forbes nhằm chiếm Đồn
Duquesne. Ông sượng sùng khi một đơn vị quân ông đánh nhầm một đơn vị
Anh làm 14 người chết và 26 người bị thương vì lầm tưởng đó là quân
Pháp. Kết quả là người Pháp rút bỏ đồn và người Anh đã hoàn toàn giành
quyền kiểm soát thung lũng Ohio, ghi được một chiến thắng chiến lược lớn
mà Washington không hề có bất cứ một trận đánh lớn khác trong cuộc hành
quân này. Sau cuộc viễn chinh này, Washington trở về đời sống dân sự từ
tháng 12 năm 1758 và chỉ trở lại đời quân nhân khi cuộc cách mạng Mỹ
bùng nổ năm 1775.
Washington do trãi nghiệm thực tiễn nên đã tích lũy được các kỹ năng
lãnh đạo chính trị, quân sự. Ông quan sát kỹ chiến thuật, hiểu rõ các
điểm mạnh yếu của người Anh, người Pháp, mặc dù ông chưa hề được biên
chế vào lục quân Anh và chưa được học những tinh hoa nghệ thuật quân sự
của họ. Đó là những bài học vô giá cho ông trong suốt cuộc Cách mạng Mỹ
sau này. Washington đã chứng tỏ sự can đảm, kiên cường trong những tình
huống khó khăn nhất, lúc nguy biến buộc tháo lui. Ông đã phát triển
phong cách chỉ huy tận tâm, chịu đựng, quả cảm và xuất hiện trước chiến
sĩ của mình như là một vị chỉ huy tự nhiên, tin cậy và họ tuyệt đối tuân
lệnh ông. Qua tổ chức thực tiển các trận đánh, ông đã học và thực hành
được những căn bản về nghệ thuật chiến tranh, cách tổ chức và tiếp vận, hiểu
biết tổng thể về chiến lược, đặc biệt là việc tìm ra những địa điểm địa
chính trị chiến lược. Ông có tầm nhìn miền Tây từ thời điểm này.
Ngày 6 tháng 1 năm 1759, Washington kết hôn với Martha Dandridge
Custis, một góa phụ thông minh xinh đẹp, có kinh nghiệm điều hành trang
trại có nô lệ phục vụ, giàu có và đã có hai con riêng tên là “Jackie”
và “Patsy” với người chồng quá cố là John Parke Custis. Trước đó hình
như ông có yêu Sally Fairfax sau này làm vợ của một người bạn. Cặp vợ
chồng mới cưới dời về Mount Vernon gần Alexandria nơi ông sống cuộc đời
của một người trồng trọt và một khuôn mặt chính trị. George Washington
và Martha Washington không có con cái chung, có lẽ căn bệnh đậu mùa của
ông năm 1751 đã khiến cho ông không thể có con. Washington do kiêu hãnh
tuy không thể thừa nhận điều này nhưng lúc riêng tư ông cảm thấy buồn.
Gia đình Washington sau này nuôi thêm hai cháu của bà Washington là
Eleanor Parke Custis và George Washington Parke Custis. Cuộc hôn nhân
của Washington với Martha đã làm gia tăng tài sản và địa vị xã hội của
ông rất lớn lao. Ông trở thành một trong số những người giàu có nhất
Virginia. Ông được một phần ba trong số 73 km² (18.000 mẫu Anh) điền sản
của gia đình vợ ngay sau khi kết hôn, đáng giá khoảng 100.000 đô la Mỹ
và quản lý phần điền sản còn lại cho con của Martha, những đứa con riêng
của vợ mà ông chân thành chăm sóc. Ông mua thêm đất và được cấp đất ở
vùng Tây Virginia như là tặng phẩm dành cho công lao phục vụ Chiến tranh
chống người bản thổ và Pháp. Vào năm 1775, Washington tăng gấp đôi diện
tích của Mount Vernon lên 26 km² (6.500 mẫu Anh) và tăng số người làm
lên trên 100 người. Washington là một anh hùng quân sự được nể trọng và
một chủ đất lớn nên ông có chức vị tại địa phương và được bầu vào nghị
viện tỉnh Virginia bắt đầu vào năm 1758. Washington có lối sống quý tộc
và săn cáo là một hoạt động nhàn rỗi ưa thích của ông. Ông cũng thích
khiêu vũ, họp hội, xem kịch, xem đua ngựa và đá gà. Washington cũng biết
chơi bài, chơi cờ và bi da. Ông ưa nhập những hàng hóa đắt tiền từ Anh
và trả tiền hàng bằng cách bán thuốc lá mà ông trồng. Virginia là vùng
thuốc lá nổi tiếng toàn cầu. Thị trường thuốc lá rớt giá làm nhiều người
nợ nần, ngay cả Thomas Jefferson tổng thống đời thứ ba của Mỹ cũng là
nhà trồng trọt ở Virginia lúc qua đời với nợ nần chồng chất. Washington
tự cứu mình khỏi nợ bằng cách kinh doanh đa dạng và chuyển đổi mùa vụ
chính sinh lợi từ thuốc lá sang lúa mì. Patsy Custis (con gái riêng của
vợ ông, mất năm 1773 vì động kinh ) đã giúp cho Washington trả hết nợ
nần cho những chủ nợ người Anh vì phân nửa tài sản của Patsy được đưa
sang cho ông.
George Washington từ một người lính đã trở thành một nhà nông học
thành công. Ông trở thành một lãnh đạo trong giới thượng lưu xã hội tại
Virginia. Từ năm 1768 đến năm 1775, mỗi năm ông mời khoảng 2000 khách
đến nhà mình, đó là những người bạn thân thiết chọn lọc. Đặc tính khiêm
nhường, ôn hòa, điềm tĩnh là phong cách sống thường ngày của
Washington: “trang nghiêm và uy nghi, trước sau như một, ôn hòa và
thành thật, lễ nghĩa công bình nhân đạo” “hãy thân thiện với mọi người
nhưng giữ khoảng cách thích hợp vì khi họ càng quen thì họ càng lờn
mặt, và lúc đó bạn mất quyền lực đối với họ”. Năm 1769, ông trở
nên tích cực hoạt động chính trị, đệ trình lên nghị viện Virginia đạo
luật cấm nhập cảng hàng hóa từ Vương quốc Anh. Năm 1754 Phó thống đốc
Dinwiddie hứa tặng đất đai cho các sĩ quan và binh sĩ có công trong
cuộc Chiến tranh chống người bản thổ và Pháp. Washington nhận được
khoảng 81 km² (23.200 mẫu Anh) gần sông Kanawha đổ vào sông Ohio, nay
là Tây Virginia. Đây là thời gian trước cuộc cách mạng Mỹ.
George Washington tích cũ viết lại
Truyện
George Washington được viết căn cứ trên các nguồn thông tin tuyển chọn
tại Từ Điển Bách Khoa Mở Wikipedia Tiếng Việt, và đối chiếu với bản
tiếng Anh cùng thư mục. Bài viết được chắt lọc tư liệu với mục đích
cung cấp cho bạn đọc, học sinh và sinh viên Việt Nam tài liệu tin cậy về
một nhân vật lịch sử vĩ đại của nhân loại.
Bản tuyên ngôn độc lập do Hồ Chí Minh viết, sau đó đọc tại Quảng
trường Ba Đình, Hà Nội, ngày 2 tháng 9 năm 1945, tuyên bố Việt Nam độc
lập, thoát khỏi ách đô hộ của thực dân Pháp, phát xít Nhật, thành lập
nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, câu đầu tiên trích dẫn Bản tuyên ngôn
độc lập Hoa Kỳ “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng.
Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những
quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.
Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy
rộng ra, câu ấy có ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều
sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và
quyền tự do“.
Hồ Chí Minh đã noi gương George Washington gầy dựng nước Việt Nam mới.
Steve Jobs là con người huyền thoại của thế kỷ 21, là đồng sáng lập
viên, chủ tịch, và cựu tổng giám đốc điều hành của hãng Apple, là một
trong những người có ảnh hưởng lớn nhất ở ngành công nghiệp vi tính toàn
cầu. Thương hiệu Apple được định giá gần 119 tỷ USD và chiếm vị trí
thương hiệu giá trị nhất thế giới từ năm 2014. Quả táo Apple Steven Jobs
là câu chuyện về Jobs, quả táo bài ca cây táo hoa và ong, bài ca thời
gian.
Steve Jobs, sinh ngày 24 tháng 2 năm 1955, mất ngày 5 tháng 10, năm
2011. Ông là doanh nhân và nhà sáng chế người Mỹ. Ngày 24 tháng 1 năm
1984, Steve Jobs giới thiệu Macintosh 128K, loại máy tính cá nhân đầu
tiên của Macintosh, dòng máy tính cá nhân đầu tiên được thương mại hóa
thành công, tạo nên bước đột phá trong ngành công nghệ máy tính. Câu
chuyện về Jobs được thế giới quan tâm từ sự kiện này.
Ba quả táo làm thay đổi thế giới: quả táo trong vườn địa đàng Adam và
Eva, quả táo rơi trúng Newton, và quả táo cắn dở của Steve Jobs. Những
câu chuyện về Jobs luôn là nguồn cảm hứng dồi dào cho thế hệ trẻ.
Quả táo là Apple. Quả táo cũng là Steven Jobs. Quả táo là loại trái
cây ngon phổ biến nhất hành tinh. Quả táo nay cũng là máy tính chất
lượng Apple là thương hiệu giá trị nhất thế giới. Quả táo Steve Jobs
cũng như Kiều Nguyễn Du. Ai nói đến Kiều lập tức gợi nhớ Nguyễn Du; ai
nói đến Quả táo Apple lập tức gợi nhớ Steve Jobs và ngược lại. Thương
hiệu Apple, điều hay nhất là “quả táo có cắn một miếng”. Chúng ta nhìn
quả táo Jobs đã cắn một miếng mà thấy thèm. Táo ngon mọi người đều thèm
cắn. Apple Steve Jobs đã làm nên giá trị Mỹ, là tấm giấy thông hành của
nước Mỹ đi ra thế giới.
Việt Nam chúng ta đã có tấm giấy thông hành của một đất nước độc lập,
đẹp và thân thiện với những danh nhân minh triết dựng nước, giữ nước và
nhiều gương anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang nhưng thiếu vắng
những giá trị Việt, thương hiệu Việt lừng lẫy như Apple Steve Jobs.
Tôi kể em nghe “câu chuyện về Jobs”,“câu chuyện quả táo”, “hoa và
ong” với những trãi nghiệm và suy ngẫm của riêng mình. Thật lạ lùng ý
tưởng này của tôi lại trùng hợp với thầy Nguyễn Lân Dũng. Thầy Lân Dũng
cũng nâng niu, sưu tầm, biên soạn Câu chuyện ông chủ Apple. Thầy đã gần
tám mươi tuổi mà vẫn thật tận tụy thu thập tuyển chọn thông tin về các
điều hay lẽ phải, những gương sáng lập nghiệp để trao lại cho lớp trẻ.
Biển học vô bờ, siêng năng là bến. Kiến thức nhân loại là mênh mông như
biển và cao vọi như núi. Việc chính đời người là chọn lọc thông tin để
dạy, học và làm được những điều bổ ích cho chính mình, cộng đồng và đất
nước.
Câu chuyện về SteveJobs
Steve Jobs đã qua đời vào sáng 5 tháng 10 năm 2011 ở tuổi 56 khiến cả
thế giới bàng hoàng sửng sốt và tiếc nuối. Ông là người kín tiếng, gần
như không bao giờ nói về đời tư của mình cho đến khi Jobs bị bệnh ung
thư, và ông lặng lẽ chịu đựng cho đến ngày 24 tháng 8 năm 2011, thì ông
tuyên bố từ chức tổng giám đốc điều hành của Apple và mạnh mẽ gửi gắm
rằng Tim Cook là người kế nhiệm ông. Steve Jobs do yêu cầu này, được bổ
nhiệm làm chủ tịch hội đồng quản trị của Apple và bài phát biểu dưới đây
là cuộc trò chuyện sau cùng cởi mở nhất của ông tại lễ tốt nghiệp đại
học. Ông nói, bản dịch tiếng Việt
“Tôi rất vinh dự có mặt trong lễ trao bằng tốt nghiệp của các bạn
hôm nay tại một trong những trường đại học uy tín nhất thế giới. Tôi
chưa bao giờ có bằng đại học. Phải thú nhận đây là lần tôi tiếp cận gần
nhất với một buổi tốt nghiệp. Tôi muốn kể cho các bạn ba câu chuyện về
cuộc đời tôi. Không có gì nhiều nhặn. Chỉ là ba câu chuyện.
Chuyện thứ nhất là về việc kết nối các dấu chấm
Tôi bỏ trường Reed College ngay sau 6 tháng đầu, nhưng sau đó lại
đăng ký học thêm 18 tháng nữa trước khi thực sự rời trường. Vậy, vì sao
tôi bỏ học?
Mọi chuyện như đã định sẵn từ trước khi tôi sinh ra. Mẹ đẻ tôi là
một sinh viên, bà chưa kết hôn và quyết định gửi tôi làm con nuôi. Bà
nghĩ rằng tôi cần được nuôi dưỡng bởi những người đã tốt nghiệp đại học
nên sắp đặt để trao tôi cho một vợ chồng luật sư ngay trong ngày sinh.
Tuy nhiên, mọi chuyện thay đổi vào phút chót bởi họ muốn nhận một bé gái
hơn là tôi.
Vì thế, cha mẹ nuôi của tôi, khi đó đang nằm trong danh sách xếp
hàng, đã nhận được một cú điện thoại vào nửa đêm rằng: “Chúng tôi có một
đứa con trai không mong đợi, ông bà có muốn chăm sóc nó không?” và họ
trả lời: “Tất nhiên rồi”. Mẹ đẻ tôi sau đó phát hiện ra mẹ nuôi tôi chưa
bao giờ tốt nghiệp đại học còn cha tôi thậm chí chưa tốt nghiệp phổ
thông trung học. Bà từ chối ký vào giấy tờ trao nhận và chỉ đồng ý vài
tháng sau đó khi bố mẹ hứa rằng ngày nào đó tôi sẽ vào đại học.
Sau đó 17 năm, tôi thực sự đã vào đại học. Nhưng tôi ngây thơ
chọn ngôi trường đắt đỏ gần như Đại học Stanford vậy. Toàn bộ số tiền
tiết kiệm của bố mẹ tôi phải dồn vào trả học phí cho tôi. Sau 6 tháng,
tôi thấy việc đó không hề hiệu quả. Tôi không có ý niệm về những gì muốn
làm trong cuộc đời mình và cũng không hiểu trường đại học sẽ giúp tôi
nhận ra điều đó như thế nào. Tại đó, tôi tiêu hết tiền mà cha mẹ tiết
kiệm cả đời. Vì vậy tôi ra đi với niềm tin rằng mọi việc rồi sẽ ổn cả.
Đó là khoảnh khắc đáng sợ, nhưng khi nhìn lại, đấy lại là một trong
những quyết định sáng suốt nhất của tôi. Tôi bắt đầu bỏ những môn học
bắt buộc mà tôi không thấy hứng thú và chỉ đăng ký học môn tôi quan tâm.
Tôi không có suất trong ký túc, nên tôi ngủ trên sàn nhà của bạn
bè, đem đổi vỏ chai nước ngọt lấy 5 cent để mua đồ ăn và đi bộ vài km
vào tối chủ nhật để có một bữa ăn ngon mỗi tuần tại trại Hare Krishna.
Những gì tôi muốn nói là sau này tôi nhận ra việc cố gắng theo đuổi niềm
đam mê và thỏa mãn sự tò mò của mình là vô giá.
Tôi sẽ kể cho các bạn một ví dụ: Đại học Reed khi đó có lẽ là
trường tốt nhất dạy về nghệ thuật viết chữ đẹp ở Mỹ. Khắp khuôn viên là
các tấm áp-phích, tranh vẽ với những dòng chữ viết tay tuyệt đep. Vì tôi
đã bỏ học, tôi quyết định chỉ đăng ký vào lớp dạy viết chữ để tìm hiểu
họ làm điều đó thế nào. Tôi học cách biến hóa với nét bút, về khoảng
cách giữa các chữ, về nét nghiêng, nét đậm. Đây là môn học nghệ thuật và
mang tính lịch sử mà khoa học không thể nắm bắt được và tôi thấy nó
thật kỳ diệu.
Những thứ này khi đó dường như chẳng có chút ứng dụng thực tế nào
trong cuộc đời tôi. Nhưng 10 năm sau, khi chúng tôi thiết kế máy
Macintosh, mọi thứ như trở lại trong tôi. Và chúng tôi đưa nó vào trong
Mac. Đó là máy tính đầu tiên có các font chữ đẹp. Nếu tôi không bỏ học
chỉ để theo một khóa duy nhất đó, máy Mac sẽ không bao giờ được trang bị
nhiều kiểu chữ hoặc có được sự cân xứng về khoảng cách các chữ như vậy
(sau này Windows đã sao chép lại). Nếu tôi không bỏ học, tôi có lẽ sẽ
không bao giờ tham gia lớp nghệ thuật viết chữ và máy tính có lẽ không
có được hệ thống chữ phong phú như hiện nay.
Tất nhiên, chúng ta không thể kết nối các dấu ấn tương lai, bạn
chỉ có thể móc nối chúng khi nhìn lại quá khứ. Vậy hãy tin rằng các dấu
chấm, các sự kiện trong cuộc đời bạn về mặt này hay mặt khác sẽ ảnh
hưởng đến tương lai của bạn. Bạn phải có niềm tin vào một thứ gì đó – sự
can đảm, số phận, cuộc đời, định mệnh hay bất cứ điều gì – cách nghĩ đó
đã tạo nên những sự khác biệt trong cuộc đời tôi.
Câu chuyện thứ hai là về tình yêu và sự mất mát
Tôi may mắn khi đã nhận ra những gì tôi yêu quý ngay từ khi còn
trẻ. Woz (Steve Wozniak) cùng tôi sáng lập Apple tại garage của bố mẹ
khi tôi mới 20 tuổi. Chúng tôi làm việc miệt mài trong 10 năm và phát
triển từ một cái nhà xe thành một công ty trị giá 2 tỷ USD với 4.000
nhân viên. Chúng tôi cho ra đời thành quả sáng tạo – Macintosh – khi tôi
mới bước sang tuổi 30.
Sau đó, tôi bị sa thải. Sao bạn lại có thể bị sa thải tại ngay
công ty mà bạn lập ra? Apple đã thuê một người mà tôi nghĩ là đủ tài
năng để điều hành công ty với mình và năm đầu tiên, mọi thứ đã diễn ra
tốt đẹp. Nhưng sau đó, tầm nhìn về tương lai của chúng tôi khác nhau và
không thể hợp nhất. Khi đó, ban lãnh đạo đứng về phía ông ấy. Ở tuổi 30,
tôi phải ra đi. Những gì tôi theo đuổi cả đời đã biến mất, nó đã bị phá
hủy.
Tôi không biết phải làm gì trong những tháng tiếp theo. Tôi cảm
thấy như mình đã đánh rơi mất cây gậy trong cuộc chơi khi người ta vừa
trao nó cho tôi. Tôi đã gặp David Packard và Bob Noyce, cố gắng xin lỗi
vì đã làm mọi chuyện trở nên tồi tệ. Tôi còn nghĩ đến chuyện bỏ cuộc.
Nhưng mọi thứ bắt đầu kéo tôi trở lại. Tôi vẫn yêu những gì tôi làm.
Bước ngoặt tại Apple không thay đổi con người tôi. Tôi bị từ chối, nhưng
tôi vẫn còn yêu. Vì thế tôi quyết định làm lại từ đầu.
Khi đó tôi đã không nhận ra, nhưng hóa ra bị sa thải lại là điều
tốt nhất dành cho tôi. Sức ép duy trì sự thành công đã được thay thế
bằng tinh thần nhẹ nhàng của người mới bắt đầu lại và không chắc về
những gì sẽ diễn ra. Nó giải phóng tôi để bước vào giai đoạn sáng tạo
nhất cuộc đời.
Trong năm năm tiếp theo, tôi thành lập NeXT và một công ty khác
mang tên Pixar và phải lòng một người phụ nữ tuyệt vời, người trở thành
vợ tôi sau này. Pixar tạo ra bộ phim từ đồ họa máy tính đầu tiên trên
thế giới – Toy Story và hiện là xưởng phim hoạt hình thành công nhất
toàn cầu. Apple mua lại NeXT, tôi trở lại và công nghệ tôi phát triển ở
NeXT là trọng tâm trong cuộc phục hưng Apple. Tôi và vợ Laurene cũng có
một cuộc sống gia đình tuyệt vời.
Tôi khá chắc chắn rằng những điều trên sẽ không xảy ra nếu tôi
không bị Apple sa thải. Nó như một liều thuốc đắng và kinh khủng, nhưng
bệnh nhân cần nó. Đôi khi cuộc đời sẽ giáng một viên gạch vào đầu bạn.
Đừng mất niềm tin. Tôi hiểu thứ duy nhất khiến tôi vững vàng chính là
niềm đam mê. Bạn phải tìm ra bạn yêu cái gì. Nó đúng cho công việc và
cho cả những người thân yêu của bạn. Công việc chiếm phần lớn cuộc đời
và cách duy nhất để thực sự hài lòng là làm những gì bạn tin nó sẽ trở
nên tuyệt vời. Và cách duy nhất có công việc tuyệt vời là yêu những gì
bạn làm. Nếu chưa nhận ra, hãy tiếp tục tìm kiếm. Đừng dừng lại. Như mọi
mối quan hệ trong cuộc đời, nó sẽ trở nên ngày càng tốt đẹp hơn qua
từng năm.
Câu chuyện thứ ba là về cái chết.
Khi 17 tuổi, tôi đọc ở đâu đó rằng: “Nếu sống mỗi ngày như thể đó
là ngày cuối cùng, một ngày nào đó bạn sẽ đúng”. Điều đó gây ấn tượng
với tôi và 33 năm qua, tôi nhìn vào gương mỗi sáng và hỏi: “Nếu hôm nay
là ngày cuối của cuộc đời mình, mình có muốn làm những gì định làm hôm
nay không?”. Nếu câu trả lời là “Không” kéo dài trong nhiều ngày, đó là
lúc tôi biết tôi cần thay đổi.
Luôn nghĩ rằng mình sẽ sớm chết là công cụ quan trọng nhất giúp
tôi tạo ra những quyết định lớn trong đời. Vì gần như mọi thứ, từ hy
vọng, niềm tự hào, nỗi sợ hãi, tủi hộ hay thất bại, sẽ biến mất khi bạn
phải đối mặt với cái chết, chỉ còn lại điều thực sự quan trọng với bạn.
Nghĩ rằng mình sắp chết là cách tốt nhất tôi tránh rơi vào bẫy rằng tôi
sẽ mất cái gì đó. Khi không còn gì nữa, chẳng có lý gì bạn không nghe
theo lời mách bảo của trái tim.
Một năm trước, tôi biết mình bị ung thư. Tôi được chụp cắt lớp
lúc 7h30 và nhìn thấy rõ khối u trong tuyến tụy. Tôi còn chẳng biết
tuyến tụy là cái gì. Bác sĩ bảo tôi bệnh này không chữa được và tôi chỉ
có thể sống thêm 3 đến 6 tháng nữa. Ông ấy khuyên tôi về nhà và sắp xếp
lại công việc, cố gắng trò chuyện với bọn trẻ những điều mà tôi định nói
với chúng trong 10 năm tới, nhưng giờ phải tâm sự trong vài tháng. Nói
cách khác, hãy nói lời tạm biệt.
Tối hôm đó, tôi được kiểm tra sinh thiết. Họ đút một ống qua cổ
họng tôi xuống dạ dày và ruột rồi đặt một cái kim vào tuyến tụy để lấy
mẫu tế bào khối u. Tôi giữ thái độ bình thản, và vợ tôi, cũng có mặt lúc
đó, kể với tôi rằng khi các bác sỹ xem các tế bào dưới kính hiển vi, họ
đã reo lên khi phát hiện đây là trường hợp ung thư tuyến tụy hiếm hoi
có thể chữa được bằng phẫu thuật. Tôi đã được phẫu thuật và bây giờ tôi
đã khỏe lại.
Đó là lần gần nhất tôi đối mặt với cái chết. Tôi hy vọng lần tiếp
theo sẽ là vài thập kỷ nữa. Không ai muốn chết. Ngay cả người mong được
lên thiên đường cũng không muốn chết để tới đó. Nhưng cái chết là đích
đến mà chúng ta đều phải tới. Không ai thoát được nó. Cái chết như là
phát minh hay nhất của sự sống. Nó là tác nhân thay đổi cuộc sống. Nó
loại bỏ sự cũ kỹ (người già) để mở đường cho cái mới (lớp trẻ). Các bạn
chính là thế hệ trẻ, nhưng ngày nào đó sẽ già đi và rời bỏ cuộc sống.
Xin lỗi vì đã nói thẳng nhưng điều đó là sự thật.
Thời gian của bạn không nhiều, đừng lãng phí bằng cách sống cuộc
đời của người khác. Đừng nghe những lời giáo điều, vì đó là suy nghĩ của
người khác. Đừng để những quan điểm ồn ào lấn át tiếng nói bên trong
bạn. Chúng biết bạn muốn gì. Mọi thứ khác chỉ là thứ yếu.
Khi tôi còn trẻ, có một cuốn sách thú vị là “The Whole Earth
Catalog “(Cẩm nang thế giới). Nó giống như một cuốn kinh thánh, kim chỉ
nam của thế hệ tôi. Tác giả Steward Brand tạo ra nó vào thập niên 60,
trước thời máy tính cá nhân. Nội dung sách được soạn bằng máy đánh chữ,
bằng kéo và bằng máy ảnh polaroid. Nó như Google trên giấy vậy. Ở bìa
sau của cuốn sách có in ảnh một con đường trong ánh bình minh, bên dưới
là dòng chữ: “Sống khát khao. Sống dại khờ”. Tôi luôn chúc điều đó cho
chính mình. Hôm nay, các bạn tốt nghiệp và sắp bước vào cuộc đời mới,
tôi cầu chúc điều đó cho các bạn.
Hãy luôn khát khao. Hãy cứ dại khờ.
Steven Jobs”
Qua Steven Jobs chuyện đời tự kể, bạn hẵn tìm thấy bài học cuộc sống
và lời khuyên thấm thía cho riêng mình. Quả táo Apple là cảm hứng của
Steve Jobs cho sự ra đời thương hiệu Apple Inc. nổi tiếng thế giới và
chính Apple Inc. lại làm bừng sáng giá tri cao quý của Apple, Quả táo,
loài quả phổ biến nhất hành tinh.
Câu chuyện quả Táo
Táo tây tiếng Anh là Apple tên khoa học là Malus domestica,
còn gọi là bôm, phiên âm từ pomme tiếng Pháp, là một trong những loại
cây ăn trái phổ biến nhất trên thế giới. Loài cây thân gỗ này thuộc họ
Hoa hồng (Rosaceae).Táo ta ở Việt Nam (Ziziphus mauritiana) là loại cây ăn quả của vùng nhiệt đới, thuộc họ Táo (Rhamnaceae).
Tại Trung Quốc, nó được gọi là táo chua, táo Ấn Độ hay táo Điền (táo
Vân Nam), táo gai Vân Nam. Cây Táo ta có đường kính tán khoảng 4m thậm
chí tới 12 mét và đạt tuổi thọ 25 năm. Nó có nguồn gốc ở châu Á (chủ yếu
là Ấn Độ) mặc dù cũng có thể tìm thấy ở châu Phi. Quả là loại quả hạch,
khi chín quả giòn, mọng, vị ngọt, mềm, chứa nhiều nước. Các quả chín
vào các khoảng thời gian khác nhau ngay cả khi chỉ trên một cây và có
màu lục nhạt khi còn xanh và vàng nhạt khi chín. Kích thước và hình dạng
quả phụ thuộc vào các giống khác nhau trong tự nhiên cũng như loại được
trồng. Quả được dùng để ăn khi đã chín hoặc ngâm rượu hay sử dụng để
làm đồ uống. Nó là một loại quả giàu chất dinh dưỡng và chứa nhiều
vitamin C.
Steve Jobs chưa kể cho chúng ta nghe vì sao ông lại chọn quả táo Apple Inc làm thương hiệu và vì sao lại là biểu tượng quả táo khuyết. Chính trong sự nhọc nhằn khởi nghiệp của Jobs, quả táo đã thấm sâu vào tiềm thức. Thầy Nguyễn Lân Dũng tóm tắt điều này trong bài “Câu chuyện về ông chủ Apple”:“Đầu những năm 1980, Jobs là một trong những người đầu tiên nhìn thấy tiềm năng thương mại của giao diện người dùng điều khiển đồ họa bằng cách sử dụng chuột dẫn đến việc ra đời Macintosh. Quá trình hoạt động kinh doanh của Steve Jobs đã đóng góp nhiều cho các hình ảnh biểu tượng mang phong cách riêng. Steve Jobs, nhà doanh nghiệp tiêu biểu của Thung lũng Silicon, nhấn mạnh tầm quan trọng của thiết kế và hiểu biết vai trò thiết yếu của tính thẩm mỹ trong việc thu hút công chúng. Công việc của ông thúc đẩy sự phát triển của các sản phẩm mà chức năng và tính thanh lịch của chúng đã thu hút những người ủng hộ hết mình”.
Thương hiệu Apple được định giá gần 119 tỷ USD. Ảnh: NDTV. “Apple
vẫn là thương hiệu giá trị nhất thế giới. Năm 2014 là năm thứ 2 liên
tiếp Táo Khuyết qua mặt Google để chiếm vị trí thương hiệu giá trị nhất
thế giới với gần 119 tỷ USD. Ngoài Apple và Google, không có thương hiệu
nào được định giá trên 100 tỷ USD, theo báo cáo thường niên Best Global
Brands của Interbrand. Hãng tư vấn đánh giá các thương hiệu dựa trên 3
tiêu chí chính. Ngoài năng lực tài chính, họ còn nhìn vào khả năng tăng
giá và ảnh hưởng của thương hiệu lên sự lựa chọn của khách hàng.” Thông tin Vnexpress, Hà Thu, ngày 10/10/2014 cho biết. “Apple
được định giá 118,9 tỷ USD, tăng 21% so với năm 2013. Trong khi đó, còn
số này tại Google là 107,43 tỷ USD, tăng 15% so với năm ngoái. “Sự tăng
trưởng của Apple và Google là minh chứng cho sức mạnh của việc xây dựng
thương hiệu”, Jez Frampton – CEO Interbrand nhận xét. Những danh
hiệu nổi tiếng thế giới, ngoài Táo Khuyết và Google, các công ty công
nghệ chiếm nửa top 10, với IBM ở vị trí thứ 4, Microsoft thứ 5 và
Samsung thứ 7. Trong khi đó, ngành ôtô cũng có 4 đại diện trong top 20
là Toyota (8), Mercedes-Benz (10), BMW (11) và Honda (20). Giá trị 3
thương hiệu xe hơi khác là Audi, Volkswagen và Nissan cũng có sức tăng
trưởng vượt bậc với hơn 20%.”
Hai câu chuyên trên đây cho thấy Steve Jobs đã mang đến “Quả táo” “Apple” thương hiệu Mỹ giá trị biết bao.
Cây táo Hoa và Ong
William Cullen Bryant (1794-1878) nhà thơ và nhà báo Mỹ đã viết “Bài
ca cây táo” rất nổi tiếng. Lời vàng của bài thơ này đã tạc cây táo vào
văn chương Anh Mỹ và văn hóa nhân loại nhưng sự dịch bài thơ này sang
tiếng Việt hay và chuẩn là thật khó. Mời bạn vui góp bài:
“What plant we in this apple tree?
Sweets for a hundred flowery springs
To load the May-wind’s restless wings,
When, from the orchard-row,
he pours Its fragrance through our open doors;
A world of blossoms for the bee,
Flowers for the sick girl’s silent room,
For the glad infant sprigs of bloom,
We plant with the apple tree”
Tạm dịch ý:
Cây táo này của chúng ta.
Ngọt ngào cho trăm suối hoa xuân.
Tải cánh bồn chồn của gió tháng năm,
Khi các hàng táo đưa hương thơm
qua những cánh cửa mở;
Một thế giới của hoa cho ong,
hoa cho phòng tĩnh lặng của cô gái mòn mỏi đợi chờ,
nhánh hoa mừng cho trẻ sơ sinh,
Chúng ta trồng cây táo.
CÂY TÁO HOA VÀ ONG thơ William Cullen Bryant Hoàng Kim chuyển ngữ thơ Việt
Mình ơi cây táo chúng ta Ngọt như trăm suối ngàn hoa xuân về Gió trời tải cánh đam mê Ngát thơm hương táo tình quê gọi mời Mở toang cánh cửa đất trời Ong say làm mật bồi hồi bên hoa Hoa em mòn mỏi đợi chờ Nhánh hoa mừng trẻ mong giờ phục sinh Hoa xuân của tiết Thanh Minh Chúng ta trồng táo gieo lành phước duyên.
Nguồn: Classic Quotes by William Cullen Bryant
(1794-1878) US poet and newspaper editor
Ba quả táo làm thay đổi thế giới: quả táo trong vườn địa đàng Adam và
Eva, quả táo rơi trúng Newton, và quả táo cắn dở của Steve Jobs. “Những
câu chuyện về Jobs luôn là nguồn cảm hứng dồi dào cho thế hệ trẻ. Nếu
như Bill Gates nổi tiếng bởi sự giàu có và tấm lòng nhân hậu chinh phục
lòng người thì Steve Jobs phần nào đó vẫn được yêu quý hơn bởi năng lực
sáng tạo, tinh thần gần gũi, một con người thực sự đã làm thay đổi toàn
thế giới: Máy tính cá nhân Mac, điện thoại Iphone, Ipad, Ipod, Xưởng
phim hoạt hình Pixar, hay cả trong âm nhạc với Itune…“. Tôi thực sự rất
đồng cảm với em.
Một thế giới của hoa cho ong, của Hoa và Ong, của những giấc mơ lành
hạnh phúc. ‘Hãy luôn khát khao Hãy cứ dại khờ’. Quả táo Apple Steve Jobs
mãi là Bài ca thời gian.
“Bài học rút ra của Steve Jobs những phút cuối đời đã có sức lay động hàng triệu người, bởi họ cũng như ông: lao vào công việc mà bỏ quên chính mình, không chăm sóc thân – tâm!
Là một hình tượng mẫu mực của sự thành công trong giới kinh doanh,
nhưng Steve Jobs lại sớm qua đời vì căn bệnh ung thư ở tuổi 56. Những
lời cuối cùng trước khi ông ra đi đã làm thức tỉnh hàng triệu người.
Tất cả sự công nhận, sự giàu có, vinh quang mà ông đã mất rất nhiều năm tháng tuổi trẻ để có đuợc dần trở nên vô nghĩa khi cận kề với cái chết. Đối mặt với giây phút ấy, ông mới nhận ra tình yêu và sức khỏe mới là những thứ quan trọng nhất…:
ANA BÀ CHÚA NGỌC Hoàng Kim A Na Bà Chúa Ngọc tại tháp Po Nagar, Nha Trang, có văn bia do cụ Phan Thanh Giản soạn ngày 20 tháng 5 năm Tự Đức thứ 9 (1857) , bản dịch của Quách Tấn, ông bà Lê Vinh tạc năm 1970. Tôi may mắn được ngưỡng vọng Hình tượng Mẹ tuyệt vời này trong tín ngưỡng Đạo Mẫu Việt Nam với văn hóa Việt Chăm. May thay gần đây tôi lại được tiếp cận với những công trình nghiên cứu lịch sử văn hóa của các tác giả Ngô Đức Thịnh 2009, Lê Đình Phụng 2015, Huỳnh Thiệu Phong 2016 và những người khác giúp soi thấu nhiều góc khuất để hiểu và viết bài A na Bà Chúa Ngọc, tích cũ viết lại. Tôi xin chép lại những cứ liệu “cảo thơm lần giở trước đèn” và mong nhận được thông tin góp ý bổ sung của các bậc cao minh với quý bạn đọc. Cám ơn các tác giả của những tài liệu trích dẫn dưới đây (HK).
Văn bia viết về Thiên Y A Na tại tháp Po Nagar, Nha Trang do cụ Phan Thanh Giản soạn ngày 20 tháng 5 năm Tự Đức thứ 9 (1857) – bản dịch của Quách Tấn – ông bà Lê Vinh tạc năm 1970 (Thiên Y A NA Wikipedia Tiếng Việt)
ĐẠO MẪU VIỆT NAM (tập 1 & tập 2) Ngô Đức Thịnh 2009 (NXB Tôn Giáo 2009)
Sách Việt Dec 24, 2015
Bộ sách gồm 2 tập gần 1000 trang giấy khổ lớn này là công trình
nghiên cứu qua nhiều năm của Giáo sư Tiến sĩ Ngô Đức Thịnh, thuộc Trung
tâm Nghiên cứu và bảo tồn tín ngưỡng Việt Nam, bao gồm hầu hết những vấn
đề liên quan đến tục thờ Mẫu ở Việt Nam từ xưa đến nay và trên khắp ba
miền Nam, Trung, Bắc, tất nhiên là được trình bày dưới sự nhìn nhận và
đánh giá của khoa học hiện đại.
Sách chia làm 6 phần. Phần thứ nhất trình bày những thành tựu nghiên
cứu hiện nay về những vấn đề chung nhất đối với đạo Mẫu. Phần thứ hai,
thứ ba và thứ tư tuần tự phân tích chi tiết về đạo Mẫu ở miền Bắc, miền
Trung và miền Nam. Phần thứ năm đánh giá chung về đạo Mẫu và các giá trị
tích cực cũng như tiêu cực của nó. Cuối cùng, phần thứ sáu là phần sưu
tầm các bản văn thơ, tư liệu bằng văn bản được lưu truyền trong đạo Mẫu.Link Download eBook có trong tuyển tập DVD Văn Hóa https://www.scribd.com/doc/239678283/Dao-Mau-Viet-Nam
Tác giả Lê Đình Phụng; Nhà Xuất bản Khoa học xã hội; Khổ sách 16 cm x 24 cm; Số lượng 302 trang; Năm 2015.
Văn hóa Champa là một nền văn hóa lớn, độc đáo, mang bản sắc riêng,
có nhiều đóng góp quan trọng vào văn hóa dân tộc trong lịch sử và tỏa
sáng đến ngày nay. Kế thừa từ văn hóa cội nguồn của tộc người và sự tiếp
thu hội nhập từ văn minh Ấn Độ đưa lại, người Chăm đã xây dựng và phát
triển tạo nên một nền văn hóa rực rỡ có mặt từ Nam đèo Ngang (tỉnh Quảng
Bình) chạy dài theo dải đất miền Trung đến bờ Bắc sông Đồng Nai (tỉnh
Bình Thuận), lan tỏa lên vùng cao nguyên đại ngàn hùng vĩ cùng hệ thống
các đảo ven biển miền Trung.Lê Đình Phùng là một cán bộ nghiên cứu công
tác tại Viện Khảo cổ. Ông được phân công nghiên cứu về khảo cổ học
Champa. Sau hơn 30 năm nghiên cứu về nền văn hóa này, với lòng yêu nghề
và niềm đam mê đã thôi thúc tác giả luôn tìm hiểu, tự đặt ra những câu
hỏi và tự tìm kiếm câu trả lời. Cuốn sách “ Đối thoại với nền văn minh
cổ Champa” như sự tự độc thoại với nền văn minh trong quá khứ. Tác giả
không nêu các thành tựu nghiên cứu đã đạt được mà chỉ nêu những vấn đề
còn chưa có lời giải thỏa đáng.
Tác phẩm gồm 4 nội dung chính:
Phần I: Đối thoại với chủ nhân nền văn hóa Champa – Người Chăm
Phần II : Đối thoại với lịch sử Champa
Phần III : Đối với tín ngưỡng và tôn giáo Champa
Phần IV : Đối thoại với di sản vật chất Champa
Thư viện Bảo tàng Lịch sử quốc gia (số 25 Tông Đản – Hoàn Kiếm – Hà Nội) xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc!
Dân tộc Chăm – một trong số 54 dân tộc anh em đang sinh sống trên
lãnh thổ dân tộc Việt Nam đã từng có một thời kỳ huy hoàng trong lịch sử
dân tộc. Ngày nay, mặc dù Vương quốc Chăm Pa đã không còn nữa, người
Chăm hiện diện với tư cách là một tộc người bộ phận trong đại gia đình
các dân tộc anh em của Việt Nam; song, những giá trị cả về lịch sử lẫn
văn hóa mà Vương quốc Chăm nói chung, con người Chăm nói riêng để lại
vẫn còn nguyên vẹn. Có những giá trị đã được phơi bày trước ánh sáng
khoa học; nhưng đồng thời cũng có những giá trị vẫn còn là một dấu chấm
hỏi đặt ra để thử thách giới khoa học.
Một quá trình hỗn cư vì điều kiện lịch sử quy định đã cho phép quá
trình giao lưu và tiếp biến văn hóa diễn ra giữa hai nền văn hóa Việt –
Chăm. Giới nghiên cứu trong nước đã có những công trình khoa học nghiên
cứu nghiêm túc và có giá trị về sự giao lưu và tiếp biến văn hóa giữa
hai nền văn hóa này.
Trong quá trình học tập, sự tìm hiểu về văn hóa Chăm là cần thiết và
thường xuyên đối với bản thân tác giả. Điều kiện của tác giả hiện nay
tốt hơn những bậc tiên bối đi trước, vì tôi có được sự kế thừa những
thành quả nghiên cứu của họ. Tiếp nối những thành quả đó, bài viết này
mang tính kế thừa là chủ yếu. Tôi tập trung làm rõ diễn trình “biến hóa”
của Mẹ Nữ thần Xứ sở Yang Po Inâ Nâgar để trở thành Thiên Yana Diễn
Ngọc Phi thông qua việc tập trung giải quyết 3 câu hỏi: Hình tượng
Mẹ Xứ sở trong tâm thức người Chăm là như thế nào? – Cơ sở biến đổi từ
Mẹ Xứ sở sang Nữ thần Thiên Yana là gì? – Dấu ấn của sự giao thoa đó
được biểu hiện trên những bình diện nào?
Với 3 vấn đề đó, cá nhân tôi nghĩ cũng là tạm đủ trong khuôn khổ một
bài viết mang tính kế thừa như vậy. Hi vọng sẽ là hữu ích cho người đọc.
*
Vương quốc Chăm Pa trong lịch sử là vương quốc được hình thành từ sự
hợp nhất của bộ tộc Cau và bộ tộc Dừa. Sự hình thành của Vương quốc Chăm
được đánh mốc từ năm 192, sau khi Khu Liên (Kurung) nổi lên chống lại
phong kiến nhà Đông Hán và thành lập Vương quốc Lâm Ấp – tiền thân của
Chăm Pa. Với việc hình thành nhà nước từ sớm, trải qua quá trình phát
triển lâu dài, người Chăm có đời sống văn hóa rất phát triển, đặc biệt
là đời sống tinh thần. Trong đó, vì nằm trên địa bàn thuận lợi về giao
thông biển cho nên “… từ văn hóa Sa Huỳnh, cư dân nơi đây đã có mối liên hệ giao lưu trao đổi với văn hóa Ấn Độ…” [6: 147]. Cho đến hiện nay, về cơ bản thì các nhà nghiên cứu tạm chia người Chăm ra làm 4 nhóm: Chăm Ahier – Chăm Awal – Chăm Islam – Chăm H’roi.
Sự phân chia này được đề xuất dựa trên cơ sở tôn giáo. Tôi không có
tham vọng làm rõ việc phân chia đó là hợp lý hay chưa trong bài viết
này.
Tôn giáo và tín ngưỡng là hai nội hàm khái niệm hoàn toàn khác biệt
nhau. Nếu tôn giáo là một tổ chức có hệ thống phân chia rõ ràng thì tín
ngưỡng chỉ dừng lại ở mức là một niềm tin vào một lực lượng siêu nhiên
nào đó, chưa có một hệ thống rõ ràng để lý giải và chúng chủ yếu lưu
truyền trong dân gian. Cũng như người Việt, bên cạnh việc ảnh hưởng từ
yếu tố tôn giáo (có thể là nội sinh hoặc ngoại nhập), người Chăm cũng có
tín ngưỡng bản địa của riêng mình. Một trong số đó là tín ngưỡng thờ Mẹ.
Điều này được thể hiện qua hình tượng Yang Po Inâ Nâgar – vị Mẫu thần
mà người Chăm tôn thờ và gọi bà là Mẹ Nữ thần Xứ sở. Việc “lựa chọn” này
của người Chăm đã trùng với sự “lựa chọn” của người Việt để rồi sau
này, khi điều kiện lịch sử chi phối thì hình tượng Thiên Yana Diễn Ngọc
Phi đã ra đời như một sự khẳng định cho dấu ấn giao thoa hai nền văn hóa
Việt – Chăm.
Trong phân tích về nguồn gốc chế độ Mẫu hệ của người Chăm, Phú Văn Hẳn đã căn cứ đến 4 yếu tố mà theo ông, chính đó là nguyên nhân lý giải cho việc người Chăm theo Mẫu hệ. Bốn yếu tố đó bao gồm: Nguồn gốc lịch sử, chính trị – kinh tế, nguồn gốc nhân chủng – yếu tố tình cảm [1: 34]. Trong đó, cá nhân tác giả bài viết đặc biệt quan tâm đến nguyên nhân thứ nhất là nguồn gốc lịch sừ; “Về
nguồn gốc lịch sử, theo truyền thuyết, dân tộc Champa tôn xưng Nữ thần
Po Inâ Nâgar là “Thần mẹ của xứ sở”, người đã khai sáng ra giang sơn gấm
vóc của dân tộc Champa… Phải chăng vì nhân vật đầu tiên khai sáng ra
non sông Champa là một nữ thần nên dân tộc Champa từ trong quá khứ của
cội nguồn?” [1: 34]. Giả định này của Phú Văn Hẳn có lẽ còn cần
phải xem xét lại về độ tin cậy. Tuy nhiên, việc đặt giả định như vậy
cũng cho thấy ảnh hưởng của nữ thần Yang Po Inâ Nâgar trong tâm thức
người Chăm là lớn đến nhường nào.
Về nguồn gốc của vị nữ thần này, căn cứ vào các nguồn tư liệu, Ngô
Đức Thịnh đã phân thành hai nhánh truyền thuyết: Một mang tính vũ trụ
luận tôn giáo, một mang tính dân gian phi tôn giáo. Sau đây, xin được
trích dẫn hai dị bản mang tính vũ trụ luận tôn giáo về truyền thuyết của
Bà.
“… Bà là vị thần từ cõi trời xuống trần gian, Bà có 97 người
chồng, 36 người con tượng trưng cho 37 màu máu, 37 màu máu biến thành 37
giống cây trồng, vật nuôi và các tục lệ cúng thần khác. Thân thể bà
đồng nhất và tượng trưng cho các phần khác nhau của vũ trụ: Thân của bà
chính là bầu trời, đầu của bà chính là mũ đội của các vị vua, của các sư
cả Bàlamôn, cánh tay của bà tượng trưng cho Sao Cày, đôi chân bà là sao
Bắc Đẩu, răng của bà rìu đá của thần Sấm Sét, …” [7: 203, 204]. Một dị bản khác thì cho rằng: “Theo
người Chàm, nữ thần Pô Nagar với tên gọi đầy đủ là Pô Yang Ino Nagara
được sinh ra từ mây trời và từ bọt biển, nữ thần đã hiện thân dưới hình
dáng một khúc gỗ kỳ nam nổi trên mặt biển. Bà có 97 người chồng, trong
đó Po Yang Amô là người yêu có nhiều mãnh lực nhứt, và bà đã sinh 38
người con gái, đều cũng đã trở thành nữ thần như mẹ. Bà đã tạo sinh ra
đất đai, cây kỳ nam và lúa gạo, không khí chung quanh bà đượm mùi thơm
của lúa và chính bà đã đem sinh khí cho cây sung thần” [3: 225,
226].Như vậy, hai truyền thuyết về vị nữ thần này dù có sự khác nhau đôi
chút về phương diện mô tả, song tất cả đều hướng đến một mục đích là
khẳng định vai trò to lớn của Yang Po Inâ Nâgar trong việc lập quốc.
Hiện nay, tại một số di tích đền tháp Chăm còn sót lại, ngoài các vị
thần “ngoại lai” được du nhập vào tôn giáo của người Chăm từ việc tiếp
nhận Bàlamôn giáo, Yang Po Inâ Nâgar vẫn là vị nữ thần được tôn thờ
nhiều nhất trong các đền tháp. Những di tích đền tháp này tập trung chủ
yếu ở khu vực Bình Thuận, Ninh Thuận, Khánh Hòa, Phú Yên [7: 209]. Trong
những di tích đó, đáng kể nhất là tại Nha Trang với quần thể di tích
Tháp Bà. Một điểm khá thú vị mà Ngô Đức Thịnh đã rút ra được trong công
trình Đạo Mẫu Việt Nam (tập 1) chính là: “…
các di tích thờ Pô Inư Nưgar từ Nha Trang trở ra đến Huế đã bị Việt
hóa, thành nơi thờ phụng các nữ thần mang danh thần Việt, như Thiên
Yana, Bà Chúa Ngọc…” [7: 209]. Đến đây, một vị nữ thần khác là
Thiên Yana đã xuất hiện và có thể xem đây là dấu ấn to lớn nhất trong
quá trình giao lưu và tiếp biến văn hóa Việt – Chăm. Sự giao thoa này
cần phải được xem xét trước tiên ở góc độ lịch sử.
“Hoành Sơn, một dãy núi ngang, ở vào 10 thế kỷ trước, nó chẳng
những là ranh giới giữa hai nước Đại Việt và Chiêm Thành mà còn là ranh
giới giao tiếp của hai nền văn hóa lớn của nhân loại: phía Bắc là vùng
ảnh hưởng của văn hóa chữ Hán, phía nam chịu ành hưởng của văn hóa Ấn Độ
giáo” [3: 225]. Tuy nhiên, những biến thiên của lịch sử đã biến vị
thế của ngọn núi ấy, tưởng chừng như là rào cản lớn lao, trở nên vô
nghĩa. Sự mở rộng lãnh thổ của Đại Việt và thu hẹp lãnh thổ của vương
quốc Chăm về phương Nam đã tạo nên một hình tượng mới trong văn hóa tín
ngưỡng dân gian của người Việt. Và, Thiên Yana “ra đời” như một điều tất
yếu. Quá trình đi về phương Nam của người Việt đã đồng hành với quá
trình Nho giáo hóa ở vùng đất mới; tuy nhiên, vốn là vùng đất từng tồn
tại một nền văn hóa rực rỡ, không đơn giản cho những người chủ mới
(người Việt)biến đổi tính bản địa của văn hóa khu vực này một cách nhanh
chóng mà ngược lại, “… người Việt đã tiếp xúc với việc thờ cúng nguyên mẫu các thần Chăm, trong đó có thần Pô Yang Ino Nagar”[3: 230].
Thiên Yana là ai ? Nói như Ngô Văn Doanh, Bà là một nữ thần bản địa
của người Chăm đã được Việt hóa, là một Thượng đẳng thần và được người
dân địa phương tôn kính thờ phụng [5: 272]. Đây có lẽ là câu trả lời
ngắn gọn nhất nhưng chưa phải là rõ ràng nhất, nhất là trong việc ta
muốn làm rõ tính hỗn dung văn hóa Việt – Chăm. Hiện nay, đa phần các nhà
nghiên cứu đều thống nhất rằng hình tượng Thiên Yana và Yang Po Inâ
Nâgar chính là một chỉnh thể duy nhất, song là hai vị nữ thần của hai
dân tộc khác nhau. Cơ sở của sự tiếp nhận hình tượng Yang Po Inâ Nâgar
của người Chăm thành nữ thần Thiên Yana theo tôi bắt nguồn từ hai nguyên
nhân chính: (1) Sự trùng hợp về việc tôn trọng vai trò người phụ nữ
trong văn hóa truyền thống – (2) Sự hỗn cư của hai tộc người Việt – Chăm
trong lịch sử.
Việt Nam vốn là quốc gia nông nghiệp, vai trò người phụ nữ luôn được
đề cao. Sự ảnh hưởng của Nho giáo sau này mới làm cho vai trò và vị trí
của người phụ nữ bị giảm sút. Trong khi đó, như đã đề cập, người phụ nữ
trong văn hóa Chăm vốn dĩ đã trở nên vĩ đại với việc họ tôn sùng người
khai sinh ra dân tộc là một vị nữ thần – Nữ thần Yang Po Inâ Nâgar.
Sự hỗn cư của hai tộc người Việt – Chăm trong lịch sử đã tạo ra bước ngoặc trong việc giao lưu và tiếp biến văn hóa.“…
Lâu nay, khi nói về quá trình Nam tiến đó, thì nhiều người nghĩ đơn
giản là cứ mỗi lần mở rộng phạm vi lãnh thổ quốc gia Đại Việt, người
Việt tiến sâu về phương nam thì người Chăm càng co dần rút về tụ cư ở
vùng đất Ninh Thuận Bình Thuận ngày nay. Thực ra không hoàn toàn là như
vậy, mà cơ bản người Chăm vẫn bám trụ đất cũ, cùng cộng cư với người
Việt mới tới và diễn ra quá trình người Chăm đồng hóa người Việt…” [7: 227].
Còn một nguyên nhân phụ khác, theo tôi cũng nên đề cập mặc dù nó
không phải là nguyên nhân chính. Đó chính là việc tiếp nhận hình tượng
Yang Po Inâ Nâgar lúc ban đầu của người Việt chính là biểu hiện của
việc tôn trọng tổ tiên của vùng đất này trước đây. Hai nguyên nhân chính
và một nguyên nhân phụ chính là tiền đề cho việc hình thành hình tượng
“Thiên Yana Diễn Ngọc Phi”.
Danh xưng đầy đủ của vị nữ thần này là “Thiên Yana Diễn Ngọc Phi”.
Trong việc phân tích danh xưng đầy đủ của vị nữ thần người Việt này,
Nguyễn Hữu Hiếu đã có những kiến giải rất hợp lý. Thiên Yana là sự Việt
hóa từ khái niệm Devayana, trong đó Thiên = Yang = Deva = Trời; Yana =
phần còn lại của Devayana. “Diễn Ngọc Phi” hay “Diễn Phi Chúa Ngọc” phản
ánh sự kiện vào năm 1797, Tổng trấn Nguyễn Văn Thành cho xây dựng đền
thờ Bà Chúa Ngọc trên núi Diễn (Khánh Hòa) để mong vùng đất này không bị
cọp quấy nhiễu [3]. Như vậy, ngay trong danh xưng của hai vị nữ thần
này ta đã thấy có sự trùng hợp về mặt ngôn ngữ.
Sự tiếp nhận hình tượng Yang Po Inâ Nâgar của người Chăm và đưa vào
hệ thống điện thờ của người Việt đã vấp phải những rào cản nhất định.
Thực chất hiện nay, ở mỗi địa phương khác nhau, hình tượng Thiên Yana đã
có sự biến đổi tương đối. Sự biến đổi ở đây có thể là biến đổi về danh
xưng (Thiên Yana – Bà Chúa Ngọc – Bà Bô Bô – Bà Thu Bồn – Bà Mẹ Đất)
hoặc có thể là biến đổi về chức năng thờ cúng (có thể Bà là Mẹ Đất, Mẹ
Sông, …) [6, 7]. Theo tôi, đặc điểm này được quy định bởi yếu tố địa –
văn hóa. Bởi vì, ở một số địa phương, Thiên Yana được thờ phụng cạnh một
số dòng sông và khi đó, danh xưng lẫn chức năng của vị nữ thần này cũng
đồng thời bị biến đổi. Mặt khác, ở địa phương không có sông suối, bà
lại trở lại thành Bà Chúa Ngọc hay Thiên Yana.
Dấu ấn của sự giao thoa văn hóa được thể hiện rõ nét nhất chính là
tại quần thể di tích Tháp Bà ở Nha Trang. Ai trong chúng ta cũng đều
biết, đây vốn là một công trình đền tháp của người Chăm xây dựng nhằm
tôn thờ Mẹ Nữ thần Xứ sở của họ. Tuy nhiên, hiện nay, tại đây lại để cụm
chữ “Tháp – Thiên – Y – Thánh – Mẫu” và có vẻ như đã phủ nhận hoàn toàn
hình tượng Yang Po Inâ Nâgar (?).Và một thực tế là du khách khi đến
tham quan tại quần thể di tích Tháp Bà hiện nay quan sát đều có thể
thấy, cộng đồng người Chăm tại khu vực này còn tập trung rất ít, các
nghi lễ thờ cúng do người Việt phụ trách là đa số.
Nói tóm lại, có thể xem thờ Mẫu là một điểm chung giữa hai nền văn hóa Việt – Chăm: “…
sự hỗn cư giữa người Chăm và người Việt, thì tín ngưỡng thờ Mẹ [của
người Chăm – HTP] vẫn được duy trì bảo lưu và có sự gia nhập của người
Việt, mang trong tinh thần Việt tục thờ Mẫu hội nhập với tục thờ Mẹ của
người Chăm…” [6: 146]. Vì điều kiện lịch sử, giữa hai nền văn hóa
này đã diễn ra sự chung đụng, quá trình tiếp biến văn hóa đã diễn ra như
một quy luật tất yếu như nhận định của Nguyễn Thừa Hỷ “Trên thế giới, các nền văn hóa không đứng cô lập và bất biến”
[4: 12]. Ta có quyền tự hào về hình tượng Thiên Yana – một sản phẩm
minh chứng rõ nét cho quá trình giao lưu văn hóa Việt – Chăm trong dòng
chảy lịch sử văn hóa dân tộc./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]: Chi hội Dân tộc Chăm (2014), Những vấn đề văn hóa – xã hội người Chăm ngày nay, NXB Trẻ.
[2]: Ngô Văn Doanh (2006), Lễ hội Chuyển mùa của người Chăm, NXB Trẻ.
[3]: Nguyễn Hữu Hiếu (2010), Diễn trình văn hóa vùng đồng bằng sông Cửu Long, NXB Thời đại.
[4]: Nguyễn Thừa Hỷ (2012), Văn hóa Việt Nam truyền thống một góc nhìn, NXB Thông tin và Truyền thông.
[5]: Nhiều tác giả (2013), Văn hóa một số vùng miền ở Việt Nam, NXB Thời đại.
[6]: Lê Đình Phụng (2015), Đối thoại với nền văn minh cổ Chămpa, NXB Khoa học Xã hội.
[7]: Ngô Đức Thịnh (2009), Đạo Mẫu Việt Nam – tập 1, NXB Tôn giáo.
Cách mạng sắn Việt Nam thành tựu và bài học là những kinh nghiệm quý giá. Ở Việt Nam, sắn là cây lương thực quan trọng thứ ba sau lúa và ngô. Sắn Việt Nam ngày nay là một ngành xuất khẩu đầy triển vọng với diện tích hơn nửa triệu ha và giá trị xuất khẩu hơn một tỷ đô la Mỹ mỗi năm. Cuộc cách mạng sắn ở Việt Nam (Cassava revolution in Vietnam), với sự tham gia của hàng triệu nông dân trồng sắn, đã đạt được sự chuyển đổi lớn về năng suất, sản lượng, giá trị sử dụng và hiệu quả kinh tế, thu nhập của cuộc sống, sinh kế và việc làm cho người dân trên toàn quốc. Sắn Việt Nam hôm nay và ngày mai tiếp tục một cuộc cách mạng mới. Cuộc chiến chống lại bệnh khảm lá sắn (CMD) và bệnh chồi rồng (CWBD) với chương trình sinh kế và giá trị sắn của ACIAR. “Thiết lập các giải pháp bền vững cho cây sắn ở Đông Nam Á” là sự tiếp nối và hỗ trợ đặc biệt cấp bách, cần thiết, hiệu quả, có tính khả thi cao để bảo tồn và phát triển Cách mạng sắn ở Việt Nam . (xem https://hoangkimlong.wordpress.com/carget/san-viet-nam-hom-nay-va-ngay-mai/
Chương trình Sắn Việt Nam (Viet Nam Cassava Program VNCP) là một địa chỉ xanh của gia đình sắn. Đó là một kinh nghiệm quý giá về sự liên kết chặt chẽ giữa nông dân với ‘bạn nhà nông’, bao gồm các chuyên gia quốc tế với gia đình sắn Việt Nam cùng làm việc chặt chẽ với nông dân xây dựng mô hình điểm trình diễn, là chìa khóa của sự bảo tồn và phát triển sắn bền vững. Chúng tôi đã cùng nhau đánh giá giống sắn mới và kỹ thuật thâm canh sắn thích hợp trên ruộng nông dân. Sư hợp tác chặt chẽ đã xâu chuỗi sự thành công bền vững của Cách mạng sắn ở Việt Nam. https://youtu.be/81aJ5-cGp28
VIETNAM ACIAR CIAT AND IDENTITY (Hoang Kim review) Cassava revolution in Vietnam achievements and lessons are valuable experiences. In Vietnam cassava is the third most important food crop after rice and corn. Vietnam cassava today is a promising export industry with an area of over half a million hectares and an export value of over one billion US dollars per year. The cassava revolution in Vietnam (The cassava revolution in Vietnam), with the participation of millions of cassava farmers, has achieved great transformation in productivity, output, use value and economic efficiency. , income of living, livelihoods and jobs for people nationwide. Vietnam cassava today and tomorrow continue a new revolution. The fight against the cassava leaf mosaic disease (CMD) and dragon bud disease cassava witches Broom Disease (CWBD) with ACIAR’s cassava livelihood and value program. ‘Establishing sustainable solutions for cassava in mainland Southeast Asia’ is a continuation and support especially urgent, necessary, effective, with high feasibility for the preservation and development of Cassava Revolution in Vietnam. (see https://hoangkimlong.wordpress.com/categorycach-mang-san-o-viet-nam/
Bạn tốt khó tìm, khó bỏ lại, và không thể quên lãng (Good friends are hard to find, harder to leave, and impossible to forget). Sắn Việt Nam là chuyện nhiều năm còn kể.
ACIAR CIAT VÀ SẮN VIỆT NAM
Chương trình sinh kế và chuỗi giá trị sắn của ACIAR. ‘Thiết lập giải pháp bền vững cho bệnh sắn ở vùng Đông Nam Á’ là sự tiếp nối và hổ trợ đặc biệt cấp bách, cần thiết, hiệu quả, với tính khả thi cao cho sự bảo tồn và phát triển Cách mạng sắn ở Việt Nam. Tiến sĩ Jonathan Newby khuyến nghị giữa kỳ của AGB / 2012/078 và ASEM / 2014/053 vào tháng 1 năm 2018 về các giải pháp can thiệp khẩn cấp ngăn chặn dịch bệnh khảm lá sắn (CMD) và dịch bệnh chổi rồng (CWBD) : 1). nhân rộng các vật liệu trồng sạch bệnh và tích hợp với giám sát sâu bệnh; 2). hỗ trợ phát triển hệ thống cung cấp nguyên liệu trồng sạch bệnh; 3). phát triển các xét nghiệm chẩn đoán nhanh để cải thiện sâu bệnh và theo dõi bệnh; và 4). giới thiệu các dòng giống kháng bệnh cải tiến vào các chương trình nhân giống quốc gia. Đề xuất này tích hợp các khuyến nghị và hoạt động này vào dự án AGB/2018/172 hiện tại tập trung vào tìm hiểu thị trường, chuỗi giá trị và chính sách cho các công nghệ mở rộng nhằm cải thiện tính bền vững và lợi nhuận của ngành sắn. (Thông tin tại ACIAR Cassava Value Chain and Livelihood Program https://www.facebook.com/groups/1462662477369426/)
Chọn tạo và phát triển giống sắn năng suất cao có khả năng kháng bệnh CMD, thiết lập thí nghiệm thực địa cho mô hình sắn Việt Nam tại các vùng sinh thái chính trồng sắn là khẩn cấp, lâu dài và khó khăn nhất trong bốn mục tiêu nghiên cứu. Sáu yếu tố chính (6 M) của một dự án thành công, bao gồm: “Man Power con người” “Materials Vật liệu” “Market Thị trường” “Management Quản lý” “Method Phương pháp” và “Money Tiền”. Trong 6 yếu tố này, Man Power Con người” và “Material Vật liệu” là hai yếu tố quan trọng nhất. Sự tích hợp các dòng giống sắn kháng bệnh cải tiến vào các giống sắn năng suất cao nhất và ít nhiễm bệnh CMD của ‘sắn việt nam’ là sự tiếp nối những thành tựu và bài học trước đây .
Sắn Việt Nam hôm nay và ngày mai. Tiến sĩ Claude M. Fauquest là một trong các người bạn tốt của nông dân trồng sắn châu Á. Ý kiến tư vấn đặc biệt quan trọng của ông đối với Sắn Việt Nam tại đây Hình ảnh ghi nhận chuyến đi của tiến sĩ Claude M. Fauquest, Giám đốc Quan hệ đối tác Sắn toàn cầu Thế kỷ 21 (Director of the Global Cassava Partnership for the 21st Century – GCP21), CIAT, Apdo. Aereo 6713, Cali, Colombia, thăm nhà máy chế biến sắn Đăk Lăk, đánh giá hiện trạng canh tác sắn tại Đăk Lăk và Phú Yên tháng 8/2017.
Bạn tốt khó tìm, khó bỏ lại, và không thể quên lãng (Good friends are hard to find, harder to leave, and impossible to forget). Sắn Việt Nam là chuyện nhiều năm còn kể. Câu chuyện của họ là câu chuyện đời thực của gia đình sắn Việt Nam, ACIAR, CIAT và bản sắc; Xem tiếp (See more) https://hoangkimlong.wordpress.com/category/san-viet-nam-hom-nay-va-ngay-mai/
Sắn Việt Nam câu chuyện thành công, thành tựu bài học cần bảo tồn và phát triển. Tiến sĩ Reinhardt Howeler là người biên soạn rất nhiều sách sắn chuyên khảo với tác phẩm mới “Quản lý bền vững sắn châu Á từ nghiên cứu đến thực hành” Howeler R.H. and T. M. Aye 2015 (Nguyên tác: Sustainable Management of Cassava in Asia – From Research to Practice, CIAT, Cali, Colombia, 147 p). Người dịch: Hoàng Kim, Hoàng Long, Nguyễn Thị Trúc Mai, Nguyễn Bạch Mai 2015; Quản lý bền vững sắn châu Á : Từ nghiên cứu đến thực hành. Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Nhà Xuất bản Thông tấn, Hà Nội, Việt Nam, 148 trang. Tác phẩm này được đánh giá cao “Thay cho những lời khuyên tốt nhất hiện có về kỹ thuật canh tác sắn sau hơn 50 năm kinh nghiệm thực tiễn kết hợp nghiên cứu và làm việc với nông dân để thấu hiểu những thách thức thực tế cuộc sống và cơ hội mà họ phải đối mặt” (The work summarized in this manual represents the best available advice from more than 50 years of combined research experience and work with farmers to understand their real-life challenges and opportunities. – Clair Hershey, CIAT Cassava program). Reinhardt Howeler là chuyên gia sắn nổi tiếng thế giới, người bạn lớn của nông dân trồng sắn châu Á có 23 năm kinh nghiệm làm việc vời nông dân châu Á và Việt Nam. Ông đã được chính phủ Việt Nam trao tăng huy chương hữu nghị vì sự nghiệp phát triển nông nghiệp Việt Nam năm 1997 đồng thời với tiến sĩ Kazuo Kawano.
“Cassava and Vietnam: Now and Then” (Sắn và Việt Nam: bây giờ và sau đó) là chủ đề của bộ phim cùng tên của hãng phim NHK Nhật Bản công chiếu năm 2009. Kazuo Kawano là người bạn lớn của nông dân trồng sắn Thế giới, châu Á và sắn Việt Nam, người đã đóng góp nhiều công sức với thực tiễn sản xuất sắn Việt Nam, biên soạn 11 sách, 157 bài báo khoa học và đoạt nhiều giải thưởng lớn quốc tế, trong đó có huy chương hữu nghị năm 1997 của chính phủ Việt Nam. Ông đã đúc kết một phóng sự ảnh . Gíao sư Kazuo Kawano là chuyên gia chọn giống sắn rất nổi tiếng. Hình ảnh trích dẫn dưới đây về giống sắn KM419 phổ biến trong sản xuất ở Tây Ninh năm 2009 và giống sắn tốt khảo nghiệm năm đó trên đồng ruộng. Câu chuyện sắn của giáo sư Kazuo Kawano là góc nhìn về sự bảo tồn và phát triển.sắn Việt Nam.
Kazuo Kawano
KK and Kim in Tay Ninh at KM 419 field in Dec 2009. KM-94 is still the best for mono-culture cassava in Tay Ninh, Mr. Thanh agrees. But he is planting KM98-5 (tai xanh) and KM419 (tai do) extensively in his field, probably because being a new variety, KM98-5 and KM419 still offers good opportunities for planting stake sale. Kazuo Kawano và Hoàng Kim trên cánh đồng KM419 tháng 12 năm 2009. KM-94 vẫn là tốt nhất cho sắn trồng thuần ở Tây Ninh, ông Thanh đồng ý. Nhưng anh ấy đang trồng rộng rãi KM98-5 (tai xanh) và KM419 (tai do) trong cánh đồng của mình, có lẽ vì là giống mới, KM98-5 và KM419 vẫn mang lại cơ hội tốt để trồng bán cây giống. Giáo sư Kazuo Kawano kể lại.
Bạn tốt khó tìm, khó bỏ lại, và không thể quên lãng (Good friends are hard to find, harder to leave, and impossible to forget). Sắn Việt Nam là chuyện nhiều năm còn kể. Câu chuyện của họ là câu chuyện đời thực của gia đình sắn Việt Nam. Xem tiếp (See more) https://hoangkimlong.wordpress.com/category/san-viet-nam-hom-nay-va-ngay-mai/
SỰ KIỆN LÀM VIỆC VỚI NÔNG DÂN giáo sư Kazuo Kawano đã kể qua phóng sự ảnh “Cassava and Vietnam: Now and Then“: “Một điều nổi bật trong sự hợp tác của chúng tôi với các đồng nghiệp Việt Nam là sự sẵn sàng cấp bách của họ để làm việc chặt chẽ với nông dân. Điều này trái ngược với trải nghiệm Mỹ Latinh của tôi. Cánh đồng sắn gần Hà Nội, vào khoảng năm 1995. Loan, một người vợ nông trại, KK (Kazuo Kawano) và Hộ. Nghe từ nông dân ở Hà Tây năm 1996. KK và ông Chiến, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Cây Có Củ, VASI. Loan điều hành một cuộc họp sắn ở Hà Tây vào năm 1996. Ngoan chủ trì một cuộc họp thôn ở Phổ Yên năm 1996. Thu hoạch thử nghiệm sắn trên thực địa ở Bắc Thái năm 1996; một hỗn hợp kỳ lạ của Ngoan (có lẽ đã là Giáo sư), sinh viên, nông dân,một bà già và một em bé. Đoàn tụ tại nhà ông Kiên ở Phổ Yên 13 năm sau đó”
READINESS FOR WORKING WITH FARMERS. Kazuo Kawano.One thing outstanding in our collaboration with the Vietnamese colleagues is their acute readiness for working closely with farmers. This is in good contrast to my Latin American experience. Cassava field near Hanoi, circa 1995. Loan, a farm wife, KK and Ho.Hearing from farmers in Hatay in 1996. KK and Mr. Chien, Deputy Director of Root Crop Research Center, VASI. Loan leading a town meeting in Hatay in 1996. Ngoan presiding a village meeting in Pho Yen in 1996. Harvest of a field trial in Bac Thai in 1996; a curious mixture of Ngoan (Professor to be), students, farmers, an old woman and a baby. Reunion at Mr. Kien’s house in Pho Yen 13 years later.. In Cassava Now and Then by Kazuo Kawano)
Cassava and Vietnam: Now and Then
(キャッサバとベトナム－今昔物語）
Kazuo Kawano
I visited Vietnam for a week this last December, where a team of NHK
video-taped for a documentary of the changes caused by the new cassava
varieties I introduced 20 years ago in the lives of small framers, the
enhanced activities of industrial and business communities and the
development of research organizations. It was a most interesting,
amusing and rewarding visit where I reunited with a multitude of former
small farmers who are more than willing to show me how their living had
been improved because of KM-60 and KM-94 (both CIAT-induced varieties) ,
many “entrepreneurs” who started from a village starch factory, and
several former colleagues who became Professor, Vice Rector of
Universities, Directors of research centers and so on. Vietnam can be
regarded as a country who accomplished the most visible and visual
progress most rapidly and efficiently utilizing CIAT-induced technology.
For my own record as well as for responding to the requests from my
Vietnamese colleagues, I decided to record the changes and progress that
had taken place in Vietnam in general and in cassava varietal
development in particular in a series of picture stories. This is the
first of long stories that would follow.
Ban mai chợt tỉnh giấc, Nghe đầy tiếng chim kêu. Đêm qua mây mưa thế, Hoa xuân rụng ít nhiều?
Mạnh Hạo Nhiên (689 – 740) là nhà thơ người Tương Dương, Tương Châu,
nay thuộc tỉnh Hồ Bắc ,Trung Quốc thời nhà Đường, thuộc thế hệ đàn anh
của Lí Bạch. Ông là người nhân cách lỗi lạc, yêu thiên nhiên, phúc hậu
đức độ, học vấn tài năng trác tuyệt, giỏi thơ văn, nhưng chán ghét cảnh
quan trường nên ẩn cư vui với thiên nhiên, sông núi quê hương , đặc biệt
là Long Môn, Nam San và Lumen Sơn. Sự nghiệp văn chương của ông sừng
sững như núi cao với hai trăm sáu mươi bài thơ, phần lớn là những bài
thơ sơn thuỷ tuyệt bút . Thơ năm chữ của Mạnh Hạo Nhiên luật lệ nghiêm
cách, phóng khoáng, hùng tráng, rất nổi tiếng. Bài Xuân hiểu và Lâm Động Đình được nhiều người truyền tụng. Lí Bạch rất hâm mộ Mạnh Hạo Nhiên và có thơ tặng ông:
Tặng Mạnh Hạo Nhiên
Lý Bạch
Ta mến chàng họ Mạnh,
Phong lưu dậy tiếng đồn
Tuổi xanh khinh mũ miện
Đầu bạc ngủ mây cồn
Dưới trăng nghiêng ngửa chén
Bên hoa mê mẩn hồn
Hương bay thầm đón nhận
Không với tới đầu non
春 眠 不 覺 曉，
Xuân miên bất giác hiểu.
處 處 聞 啼 鳥。
Xứ xứ văn đề điểu
夜 來 風 雨 聲，
Dạ lai phong vũ thinh.
花 落 知 多 少？
Hoa lạc tri đa thiểu
Dịch nghĩa:
SỚM XUÂN
(Đang nằm trong) giấc ngủ mùa xuân, không biết trời đã sáng.
Khắp nơi nơi nghe tiếng chim kêu (rộn rã).
Đêm qua có tiếng gió mưa.
Không biết hoa rụng nhiều hay ít ?. Hoàng Nguyên Chương dịch
Dịch thơ
Giấc xuân trời sáng không hay,
Chim kêu ríu rít từng bầy khắp nơi.
Đêm qua mưa gió tơi bời
Biết rằng hoa cũng có rơi ít nhiều.
(Bản dịch Trần Trọng Kim)
SỚM XUÂN
Giấc ngủ mùa xuân, không biết sáng.
Khắp nơi rộn rã tiếng chim kêu.
Đêm qua sầm sập trời mưa gió
Không biết hoa bay rụng ít nhiều
(bản dịch Hoàng Nguyên Chương).
BUỔI SÁNG MÙA XUÂN
Giấc xuân, sáng chẳng biết;
Khắp nơi chim ríu rít;
Đêm nghe tiếng gió mưa;
Hoa rụng nhiều hay ít ?
(Bản dịch Tương Như)
SỚM XUÂN
Giấc xuân nào biết hừng đông.
Tỉnh ra chim đã véo von khắp trời,
Đêm qua mưa gió bời bời,
Ngoài kia nào rõ hoa rơi ít nhiều!
(Bản dịch của Ngô Văn Phú)
BUỔI SÁNG MÙA XUÂN
Đêm xuân ngủ sáng chẳng hay,
Bên ngoài chim đã hót đầy nơi nơi.
Đêm nghe mưa gió tơi bời,
Chẳng hay hoa rụng hoa rơi ít nhiều?
(Bản dịch của Hoàng Giáp Tôn)
“Xuân hiểu” (Sớm xuân) của Mạnh Hạo Nhiên nói về giấc ngủ mùa xuân
(xuân miên) thung dung, an nhiên, tự tai cho đến khi trời chợt sáng (bất
giác hiểu?). “Xuân hiểu” không đơn thuần chỉ là mùa xuân mà còn chỉ
ngày mới, quy luật vĩnh cữu của trời đất, khoảnh khắc huyền diệu của vũ
trụ, thời điểm chuyển tiếp từ đêm sang ngày, từ âm sang dương, từ tĩnh
sang động, từ tối đến sáng. Đó là thời khắc ban mai tuyệt diệu của tạo
hóa, đất trời và con người hòa chung làm một, là thời khắc giao hoà
tuyệt vời được thể hiện thanh thoát lạ lùng.
Điều đặc sắc của tác phẩm “Xuân hiểu” là đã dùng chữ xuân và chữ
hiểu. Chữ xuân thì dễ thấy để chỉ sự tươi trẻ, khởi đầu, triết lý sống
lạc quan. Chữ hiểu “giác” (覺) có nghĩa là hiểu mà không dùng chữ “tri”
(知) có nghĩa là biết để chỉ sự hiểu biết tận cùng chân tính của sự vật.
Tác giả đã dùng chữ “hiểu” (曉) để chỉ về ban mai mà không dùng các chữ
khác như: đán (旦) , tảo (早) hạo (暭), thịnh (晟), thần (晨), thự (曙), hi
(晞) v.v.. Bởi chữ hiểu vừa có nghĩa là hiểu biết , lại vừa có nghĩa chỉ
về buổi sớm, ban mai, ngày mới, cái khoảnh khắc huyền diệu của vũ trụ.
Nhà Phật đã dùng chữ “giác” (覺) này trong “giác ngộ”, “chính giác” để
chỉ những điều thấu hiểu đã đạt ngộ đến đích của thiền tính. Khoa học
giúp ta tri thức, sự biết , Phật học là minh sư chỉ ra sự đạt ngộ, giác
ngộ này . Nhà bác học Anhstanh, cha đẻ của Thuyết tương đối, nhận định:
“Nếu có một tôn giáo nào đương đầu với các nhu cầu của khoa học hiện đại
thì đó là Phật giáo. Phật giáo không cần xét lại quan điểm của mình để
cập nhật hóa với những khám phá mới của khoa học. Phật giáo không cần
phải từ bỏ quan điểm của mình để xu hướng theo khoa học, vì Phật giáo
bao hàm cả khoa học cũng như vượt qua khoa học” chính là nói trên ý
nghĩa đó.
Tôi thích lời bình của Hoàng Nguyên Chương về thơ Mạnh Hạo Nhiên: “Sau
cái tĩnh lặng của giấc ngủ là cái động, thức giấc của con người, mặt
trời và sự sống. Ta thấy sự sống tưng bừng của vũ trụ “xứ xứ” (khắp nơi)
rộn tiếng chim. Chữ “văn” ở đây cho ta xác định được cái tiểu vũ trụ
của tác giả và chính tác giả là chủ thể của con người trung tâm đang
nhìn ra khắp chốn (xứ xứ) của đại vũ trụ để bắt nguồn giao cảm từ ý
nghĩa vạn vật đều có đủ trong ta (vạn vật giai bị ư ngã) hoặc vạn vật
với ta là một (vạn vật dữ ngã vi nhất) hay nói khác hơn đó là vạn vật đã
đồng nhất với cái ngã. Hình tượng chim (điểu) cũng chỉ là một thực thể
bé nhỏ và âm thanh kêu, hót (đề) cũng chỉ là “dữ cộng tương sinh” nhưng
lại là đại biểu cho tất cả mọi sinh vật làm biểu tượng cho cả sự sống
muôn loài vừa trổi dậy. Như thế mỗi thực thể bé nhỏ ở đây không chỉ là
mỗi tiểu vũ trụ mà đã hình thành biểu trưng cho cả một đại vũ trụ.”
…Con người hiện tại tiếp tục suy tư chiêm nghiệm để tự hỏi: Dạ lai
phong vũ thinh (Đêm qua có tiếng gió mưa). Hình ảnh gió mưa chính là
nguyên nhân đưa đến hiện trạng của ngày mới. Đóa hoa là biểu tượng của
sự sống, của nguồn sinh mệnh trong cõi đời. Đó là những thực thể bé nhỏ
nhưng lại là những tiểu vũ trụ như lời Đỗ Phủ: “Nhất phiến hoa phi giảm
khước xuân” (một cánh hoa rơi làm giảm đi vẻ đẹp của xuân) nhưng ý tưởng
lại còn đi xa hơn thế nữa. Bởi vì hình thức mỗi cánh hoa còn lại trên
cành hay rụng đi là một nỗi băn khoăn về lẽ tồn tại hay không tồn tại.
Đó là sự thao thức về đời người và thân phận con người. Câu thơ “Hoa lạc
tri đa thiểu” (không biết hoa rụng nhiều hay ít?) là câu thơ tuyệt bút
đã làm bài thơ bừng tỏa. … Đây cũng là phong cách tiêu biểu của Đường
thi, phong cách đã đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật và mỗi chữ mỗi lời là
một viên ngọc...” .
Ngày mới Hoàng Kim
Tôi tâm đắc thơ “Xuân hiểu” của Mạnh Hạo Nhiên, nên thử tìm lối diễn đạt mới “Ngày mới” cho tuyệt phẩm “Xuân hiểu”: “Ban mai chợt tỉnh giấc / Nghe đầy tiếng chim kêu/ Đêm qua mây mưa thế/ Hoa xuân rụng ít nhiều?”. Ngày mới là ngày xuân. Mây mưa vừa tục vừa thanh như cuộc đời này. Chế Lan Viên có tứ thơ khoáng đạt “Chim lượn trăm vòng” cũng là sự diễn đạt tâm hồn đầy mơ ước: “Tôi yêu quá! cuộc đời như con đẻ/ Như đêm xuân người vợ trẻ yêu chồng…/ Cánh thơ tôi thoát khỏi phòng nhỏ bé? Lượn trăm vòng trên Tổ quốc mênh mông”: Hoa xuân rụng nhiều hay ít là sự thao thức về “hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi”, đời người và thân phận con người.
